Avatar và Thân phận Nhược tiểu

(Trương Tấn Thành)

 

Tác giả là cư dân Lacey, Washington State, tốt nghiệp MA, ngành giáo dục năm 2000, từng là nhà giáo trong ban giảng huấn tại trường dạy người da đỏ và giảng viên tại Đại học cộng đồng SPSCC, Olympia, WA. Ông là một tác giả rất nhiệt thành đóng góp bài vở cho giải thưởng Viết Về Nước Mỹ và đã nhận giải thưởng danh dự Viết Về Nước Mỹ năm 2005 với bài viết mang tên "Bà Mẹ Hoa Kỳ". Bài viết mới nhất của ông đề cập tới cuốn phim Avata, chỉ vừa trình làng có ba tuần đã dạt kỷ lục về số thu bạc tỷ.

 

***

 

Cuối năm 2009 này các rạp lớn ở Mỹ cho trình chiếu phim khoa học giả tưởng dùng kỹ thuật phát hình 3 chiều (3D) được đạo diễn và sản xuất bởi  James Cameron, đạo diễn  của phim ăn khách nhất trong lịch sử phim ảnh là Titanic.  Phim này kinh phí lên đến 237 triệu đô la và chỉ chưa đầy ba tuần, tổng số thu đã là trên 1 tỷ đô la, riêng Mỹ và Canada đã thu 350 triệu ! Tôi thuộc loại mê phim nên tức tốc đi xem cho biết, nhất là sau khi được nghe buổi phỏng vấn đạo diễn Cameron nói về phim này trong chương trình của Charlie Rose, đài PBS, cho biết  cảm giác của người đạo diễn này có dính dáng đến chiến tranh Việt Nam. 

 

"Avatar" theo định nghĩa  tôi dò được trong tự điển thì theo huyền thoại của Ấn, "avatar" có nghĩa là sự tái hiện thân  của một vị thần, có người dịch là “hoá thân”.  Sau khi xem tôi mới thấy điều này được thể hiện qua sự sống lại nhiều lần của nhân vật nam chính là  hạ sĩ bị liệt hai chân, cựu thủy quân lục chiến, tên Jake Sully. 

 

Bối cảnh của phim là vào năm 2154 - thời địa cầu kiệt  quệ, phải di dân, làm ăn ở các hành tinh khác - một tổ hợp tên RDA khai thác một loại hợp kim rất quí trên mặt trăng  Pandora, thuộc hành tinh Polyphemus, do tên giám đốc chỉ biết có tiền là Parker Selfridge chỉ huy.  Hắn ta mướn đám lính đánh mướn trong đó có đại tá Miles Quaritch, con người nhà  binh đầy tính võ biền,  và hạ sĩ Jake, một chiến sĩ lãng mạn và có lòng nhân đạo. Sau khi nằm vào máy để được computer "biến dạng" vào Pandora (thế giới vừa thực vừa ảo) với hai người khác, Jake bị lạc và được cứu bởi con gái của tộc trưởng tộc Omaticaya của giống dân Nav’i, là Neytiri  đem về bộ lạc của mình.  Ở đây Jake được Neytiri dạy cho cách sống của bộ tộc. 

 

Sau khi được "trục"  bằng computer về lại đơn vị, Jake kể lại cho đại tá Miles nghe là mình đã lấy được lòng tin của bộ lạc Omaticaya.  Miles  liền ra lịnh cho Jake thuyết phục bộ tộc Nav’i bỏ cây cổ thụ  Hometree nơi họ đang ở, nơi chứa  đầy mỏ kim loại quí này để tổ hợp RDA vào khai thác.  Hắn ra lịnh cho Jakes làm công tác này trong vòng ba tháng. 

 

Trong ba tháng sống trong bộ tộc này, Jake lần lần có cảm tình với văn hóa và nếp sống của bộ tộc cũng như có cảm tình sâu đậm với Neytiri và không muốn thi hành lịnh của đại tá Miles nữa ! Sau khi được làm Lễ Điểm Đạo để trở thành người của bộ tộc Nav’i, Jakes kết hôn với Neytiri và đứng về phe bộ tộc để chống lại sư xâm chiếm của tổ hợp RDA và đại tá Miles.  Thế là đại tá Miles dẫn đầu cuộc tấn công cơ giới đại qui mô vào Pandora, trọng điểm là nhằm tiêu hủy Cây Cổ thụ Thần Linh, một linh mộc của bộ tộc tôn thờ, tiêu biểu cho linh hồn và ý sống của bộ tộc nhằm phá hủy nền tảng tinh thần của họ để dễ bề xâm chiếm. 

 

Trước tiên là kế hoạch phá hủy cây cổ thụ nơi trú ngụ của tộc Nav’i.  Rồi cây cổ thụ nơi bộ tộc ở bị tấn công, tộc trưởng, cha của Neytiri bị tử thương, cả bộ tộc bị tan rã,  tình yêu giữa Jakes và Neytiri bị vỡ tan vì sự oán hận do cha mình bị chết và làm nàng đâm ra nghi ngờ về hiện thân "thực"  của Jakes và trở nên cách biệt với chàng.  Jake "nhập" về thuyết phục và được tên giám đốc Selfidge cho chàng một giờ đồng hồ đề thuyết phục dân Nav’i rời bỏ vùng có Cây Thiêng trước  khi quân doàn của đại tá Miles đến dập nát. 

 

Sau một giờ, Jake không làm được việc, quân đoàn đến và phá hủy Cây Thiêng và tù trưởng Eytucan bị tử thương.  Sau khi thoát sự giam cầm ở đơn vị, Jakes và các bạn "biến" trở lại Pandora để lãnh đạo và  cứu dân Nav’i, đi ngược lại với lệnh của thượng cấp và mục tiêu của tổ hợp.  Không chống nổi với vũ lực quá mạnh, dân Nav’i  bị đánh hầu như tan tành. Đại tá ra lệnh bỏ bom phá hủy Cây Linh Thiêng nhưng không thành. Bất ngờ, do sự trợ giúp của của thần Eywa, đám thú rừng tổng tấn công phá tan quân đoàn của đại tá Miles, Neytiri giết được Miles và cuối cùng đem lại chiến thắng cho tộc Nav’i.  

 

Sau cùng Jake, trong nguyên hình hài "thật" của giống người,  được ở lại với bộ tộc và được tái sinh vào hiện thân của dân Nav’i để sống mãi với Neytiri.

 

Đây là cuốn phim đại thành công của thời digital. Về mặt kỹ xảo 10 điểm trên 10: Điểm  kỹ thuật được cho là 10 trên 10. Tuy nhiên,  nó không chỉ  là một bộ phim giải trí, mà có đủ sức hấp dẫn để kích thích trí tưởng tượng của người xem, gợi mở nhiều vấn đề, như vấn đề giữa con người và thiên nhiên.

 

Số phận của người Nav’i có nhiều điểm giống như thổ dân da đỏ ở Bắc Mỹ. Là người từng dạy tại trường của người da đỏ, từng tìm hiểu về số phận đau thương của họ khi bị xua đuổi, chiếm đất, tôi  thấy đúng là vậy. Tuy nhiên, riêng phần mình, là người Việt, xem xong phim tôi có những nhận xét về phim theo kiểu người Việt. Xin được trình bày không ngoài mục đích giải trí người đọc "xem qua cho vui rồi chẳng cần nhớ".

 

Nếu đặt chủ đề của cuốn phim vào bối cảnh của cuộc chiến ở Việt Nam, tôi thấy hình ảnh của tên "tôi phạm quốc tế" Henry Kissinger thể hiện dã tâm qua vai trò của tên giám đốc tổ hợp RDA, Paker Selfridge, đã mưu đồ hy sinh miền Nam trong các  cuộc điều đình với khối Cộng.  Hắn lạnh lùng bán đứng miền Nam bằng những thủ đoạn đi đêm hèn mạt, bất cần đến sự sống còn của chế độ và dân miền Nam và danh dự của lời hứa. 

 

Pandora là điển hình cho một quốc gia nhược tiểu như Việt Nam bị cấu xé bởi những thế lực quốc tế. Người dân Việt chịu trăm bề đau khổ và mất mát về con người cũng như về vật chất trước sự tàn phá của chiến tranh.  Người dân Việt chỉ muốn được sống an lành bình dị với lối sống cổ truyền của mình. 

 

Cái chết đầy đau thương của tù trưởng Eytucan khi bộ tộc của mình bị tấn công làm nhớ cái chết của vị tổng thống đầu tiên của miền Nam vì chống lại thế lực nước ngoài. Cái chết tức tửi đó mang theo cả sự sụp đổ sau này của cả một chế độ.  Cây cổ thụ của dân Nav’i bị bom phá ngã đổ tan nát cả lá cành là hình ảnh đau thương của một chế độ và của một quân đội bị bức tử vào những ngày cuối của cuộc chiến. 

 

Jake và các bạn của mình, những cá nhân mà lương tâm  còn  sót lại  đã đứng về phía dân nhược tiểu để cứu vớt họ.   Xem phim, tôi nhớ Jimmy Carter, vị tổng thống  đã kêu gọi sự trợ giúp cho người tỵ nạn vuợt biển hay một đại sứ Mỹ như Ông Martin, ở lại đến phút cuối cùng để cố giúp đưa người bỏ chạy làn sóng đỏ đi thoát vào những ngày cuối của cuộc chiến. Đó là những lương tâm còn sót lại trong cuộc tranh giành ảnh hưởng giữa hai thế lực  quốc tế mà  nước nhược tiểu và người dân của nó phải gánh chịu.

 

May thay nhờ những con người đó mà người tỵ nạn cũng giống như số còn lại của bộ tộc Nav’i , đã gầy dựng lại được một cộng đồng ngày càng vững mạnh. 

 

Cũng như bộ tộc Nav’i, cuối cùng Cây Linh Thiêng của người tỵ nạn vẫn còn đứng vững để làm nền tảng và niềm tin bất diệt cho mọi người dựa vào để sống, để hồi sinh và cũng để ngày càng phát triển, trường tồn và vững mạnh.

 

* Một vài chi tiết về phim Avatar

Trình chiếu ngày:  10 tháng Mười Hai, 2009 tại London, Anh quốc, 18 tháng Mười Hai tại Mỹ.

Thời gian:  161 phút

Ngôn ngữ trong phim: tiếng Anh

Kinh phí: 237 triệu dollars

Số thu (tính đến ngày 24 tháng Mười Hai): 381 triệu 630 ngàn. Hiện nay đã là hơn một tỷ. Đây cũng là cuốn phim thành công nhất tại nước Tàu lục địa.

 

* Phát biểu của đạo diển Janes Cameron về chủ đề của phim:

"Tôi tuyệt đối kính trọng những ai có ý thức về trách nhiệm, can đảm nhưng tôi là người thuộc thế hệ của những năm sáu mươi. Một phần trong tôi muốn cắm hoa vào đầu mũi  súng. (Một phần khác) tôi tin vào việc dùng sức mạnh vũ lực  siêu cường để bảo tồn hòa bình.  Mặt khác tôi lại chán ghét sự lạm dụng vũ lực và hình thức đế quốc được ngụy trang bằng lòng yêu nước.  Điều này khi nêu lên dễ bị xem là không yêu nước, nhưng tôi nghĩ là đặt ra vần đề này với một cơ chế cần phải được kềm hãm là yêu nước vì nếu không nó sẽ bị hủy diệt như La Mã khi xưa."

 

* Giải thích của đạo diễn James Cameron về sự thực hiện kỹ thuật ảo của phim :

"Đây là  một hình thức sáng tạo tinh thuần mà trong đó nếu bạn muốn dời một cây to, một hòn núí, bầu trời hay thay đổi thời gian của ngày bạn có toàn khả năng điều khiển tất cả những yếu tố đó."

 

James Cameron cũng mời các đạo diển "cổ thụ" bậc thầy trong lãnh vực dùng xảo thuật vi tính và ảnh ảo như Steven Spielberg và Geoger Lucas đến quan sát cách mình sử dụng máy tạo hình khi quay phim.  Một trong những sáng tạo về kỹ thuật  dùng  "Ảnh lượng", bắt được một lần sáu hình ảnh lớn hơn bình thường và cải tiến cách "bắt" đúng trăm phần trăm những diễn tả trên khuôn mặt của nhân vật ảo trong phim.  Để làm được điều này, các diễn viên phải mang một mặt nạ cá nhân đầy những máy chụp ảnh nhỏ gắn phía trước mặt của họ để ghi lại những diễn tả trên mặt và trong mắt rồi chuyển đến máy vi tính. Theo lời của James Cameron kỹ thuật này giúp cho người làm phim chuyển sự diễn tả của diễn viên đến máy vi tính digital. Ngoài kỹ thuật tạo hình ảo, nhóm quay phim còn cho thử nghiệm cách cho nhân vật ảo đóng chung với diễn viên người thật và cảnh thật. 

 

Để tạo cảnh thuộc địa trên hành tinh Pandora, số người phác họa cảnh đã đến thăm dàn khoan Noble Clyde Boudreaux trên vịnh Mexico năm 2007.  Họ chụp, đo và ghi hình mọi chi tiết của dàn khoan để dựng lại cảnh theo kỹ thuật vi tính CGI.  Hơn một ngàn người làm việc cho phần chuẩn bị này.  James Cameron đã gởi các diễn viên của Avatar vào rừng để thực tập trong những trại khổ luyện quân sự trước khi khởi sự quay cuốn phim.  Phần thu hình ở căn cứ không quân Hughes Aircraft ở Los Angeles, California kéo dài 31 ngày.  Ngoài ra phim còn quay phần ngoại cảnh ở Tân Tây Lan. 

 

Đây là một cuốn phim được dàn dựng theo kỹ thuật vi-tính-ảo tân tiến nhất, chuẩn bị trong nhiều năm, ở nhiều nơi và mang ý nghĩa nhân bản với kinh phí hơn hai trăm triệu,  nhưng Avatar là một phim đáng để ta thưởng thức cho quên trong khoản thời gian ngắn cuộc sống đa đoan,  nhàm chán và phù du này phải không thưa các bạn./.

 

 

Trương Tấn Thành

 

(Bai Chuyen)