SOMALIA vùng đất của khủng bố và bất ổn

(Hà Tường Cát / Người Việt)

 

 

Mấy năm gần đây, cái tên Somalia tương đối ít được nhắc đến trong những tin tức thời sự vì hoạt động của những nhóm hải tặc đặt căn cứ trên đất nước này đã giảm sút vì sự tuần phòng chặt chẽ trong vùng biển Ấn Độ Dương của các lực lượng hải quân quốc tế.

 

 

Nhưng cuối tuần vừa qua và hãy còn kéo dài cho tới hôm Thứ Ba, một toán khủng bố từ Somalia đã đột nhập thương xá Westgate Mall ở Nairobi, thủ đô Kenya, bắn hơn 60 người chết khoảng 175 người bị thương, và còn tiếp tục bắt giữ một số con tin cho tới ngày Thứ Ba trong khi lực lượng an ninh Kenya mở cuộc tấn công nhưng chưa thanh toán được hết. 

 

 

"Al-Shabaab", tiếng Á Rập có nghĩa "Thanh Niên", là một tổ chức chiến binh Hồi Giáo quá khích có liên hệ với al-Qaeda, gởi tin qua twitter, nói rằng vụ đột kích vào cơ sở thương mại này nhằm hành động trả thù quân đội Kenya năm 2011 trong lực lượng Liên Phi đã tấn công tới Somalia đánh đuổi họ khỏi thủ đô Mogadishu. Al-Shabaab yêu cầu "Hãy rút quân đội Kenya ra khỏi đất nước chúng tôi và sẽ có hòa bình".

 

 

Somalia là quốc gia 640,000 km2, rộng gấp 2 lần Việt Nam, dân số khoảng 11 triệu, nằm ở vùng được gọi là Sừng Phi Châu do hình dạng của bán đảo Đông Bắc châu Phi nhô ra Ấn Độ Dương và vịnh Aden phân cách châu Á.

 

 

Do vị trí địa dư nằm trên ngã ba đường như vậy, từ thời thượng cổ Somalia đã là một trung tâm thương mại, nơi qua lại của các tàu thuyền Đông Tây, và tiếp tục như vậy cho đến thời cận đại. Hồi Giáo từ bán đảo Á Rập phát triển sang vào khoảng thế kỷ thứ 9 và 10. Trong thời các đế quốc Tây Phương, Anh và Ý phân chia vùng đất này cho tới Thế Chiến II.

 

 

Somalia chính thức trở thành một quốc gia độc lập năm 1960, nhưng cũng như suốt lịch sử của đất nước này, tranh chấp và xung đột xảy ra thường xuyên giữa các lãnh chúa và với các quốc gia láng giềng Ethiopia và Kenya. Từ 1969, Somalia có một chính quyền Cộng Sản cho đến cuối thập niên 1980 khi cuộc Chiến Tranh Lạnh đi gần tới chỗ kết thúc và tầm quan trọng do vị trí chiến lược của Somalia cũng suy giảm.

 

 

Năm 1991, chính quyền Cộng Sản bị lật đổ và Somalia bước vào một giai đoạn nội chiến kéo dài cho đến nay. Sau nạn đói năm 1992 làm thiệt mạng 300,000 dân, Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc cho phép thực hiện chiến dịch bảo vệ hòa bình với sự tham gia của quân đội đa quốc trong đó có Hoa Kỳ. Nhưng trong sự tranh chấp phức tạp giữa các sứ quân, Hoa Kỳ và Liên Hiệp Quốc sau đó rút khỏi Somalia và quốc gia này trở thành một đất nước vô chính phủ từ giữa thập niên 1990.

 

 

Theo Phủ Đặc Ủy Tị Nạn Liên Hiệp Quốc, cho đến cuối năm 2009, do nội chiến và nạn đói, đã có gần 700,000 dân tị nạn trong số đó hơn phân nửa rời bỏ đất nước đến các trại ở Kenya và Ethiopia.

 

 

Năm 2004, một chính quyền liên bang chuyển tiếp (TFG) được hình thành và được quốc tế công nhận, nhưng tới 2006 tổ chức Hồi Giáo ICU chiếm được miền Nam đất nước và áp dụng luật Hồi Giáo. Với sự trợ lực của quân đội Ethiopia và Lực Lượng Bảo Vệ Hòa Bình Liên Phi, hơn một năm sau ICU bị đánh bại và chia ra thành nhiều nhóm trong đó có Al-Shabaab tiếp tục chống lại TFG.

 

 

Al-Shababb xuất phát từ ICU gồm những phần tử quá khích, và vào giai đoạn mạnh nhất có khoảng 15,000 chiến binh. Al-Shababb từng trải qua nhiều giai đoạn chống nhau với các nhóm Hồi Giáo khác như Hizbu Islam, Ahlu Sunna Waljama'a và Liên Minh Tái Giải Phóng Somalia, rồi hợp tác và sau đó lại phân chia. Ngay cả liên hệ với al-Qaeda cũng qua những thời kỳ hợp tác và ly khai. Lần gần đây nhất năm 2012, tranh chấp với al-Qaeda làm lực lượng của al-Shabaab yếu đi và người ta không tin rằng al-Shabaab có thể phục hồi được thế lực cho đến khi xảy ra cuộc đột kích bất ngờ vào Kenya.

 

 

Tình hình chiến tranh triền miên ở Somalia còn thêm phức tạp với sự can thiệp nhiều lần của quân đội nước ngoài trong đó đáng kể nhất là hai nước làng giềng Ethiopia và Kenya. Đối đầu giữa al-Shabaab và Kenya gia tăng từ 2010 khi chiến binh al-Shabaab tấn công một đơn vị tuần tra biên giới. Tháng 10 năm 2011, quân đội Kenya hợp lực với chính quyền Somalia mở chiến dịch Linda Nchi tấn công al-Shabaab ở miền Nam Somalia, và nhiều nhóm al-Shabaab bị tiêu diệt. Chính hành động này là nguyên nhân của sự trả thù ở Nairobi vừa qua.

 

 

Hiện nay quân đội nhiều quốc gia Phi Châu đã tham gia vào lực lượng AMISOM của Liên Phi trợ lực cho chính quyền Somalia với hy vọng có thể giúp chính phủ này mở rộng sự kiểm soát quốc gia. Tuy vậy với tình hình quá phức tạp vì sự hiện hữu của nhiều nhóm chiến binh Hồi Giáo khác nhau, chưa ai có thể lạc quan tin tưởng là Somalia sớm đi tới ổn định.

 

 

 

HÀ TƯỜNG CÁT

 

 

(Huôn Trinh sưu tầm và chuyển)