Ba
mùa thu
(TUỆ QUANG TTT)
Từ cuối
thập niên 40 tôi rời nơi cư trú ở vùng bất an
, về thành phố Huế
ăn nhờ ở đậu, sống bằng việc
dạy kèm .
Năm 1952
tôi đỗ Tú Tài phần thứ nhất tại Huế . Năm đó một số
trường trung học mới được thiết lập
tại nhiều thành phố .
Nghe tin trường Trung Học Vơ Tánh được mở ở Nha Trang , tôi muốn xin tới
đó dạy học , để dành lợi tức , vài
năm sau đi học trở lại . Khổ thay , lúc ấy
tôi chưa tṛn mười tám tuổi , mẹ tôi lại
không đành ḷng thấy con bị gián đoạn việc học.
Bởi vậy, tôi không thực hiện được dự
tính này .
Năm 1955 ,
đang học tại Saigon , gặp lúc quân chính phủ
đụng độ với lực lượng B́nh Xuyên ,
tôi bị mất trọn áo quần , sách vở . Vô kế
khả thi , tôi về Huế xin dạy học . Không đến được Vơ Tánh khi trường
này mới mở, nhưng h́nh như tôi có tiền duyên với
loại trường tân lập , nên lần này được
bổ nhiệm làm "giáo sư Trung Học Đệ Nhất
Cấp khế ước" tại trường Trung Học
Thành Nội mở ở Quốc Tử Giám trong kinh thành Huế
. Về sau trường đổi tên là Trung Học Hàm Nghi
(danh xưng này do tôi đề nghị trong phiên họp giáo
sư chọn đặt tên chính thức cho trường,
theo chỉ thị của Bộ Quốc Gia Giáo Dục, vào
năm 1956).
THU HÂN HOAN
Thực hiện
đúng ư định của
ḿnh , năm 1958 tôi nghỉ dạy , trở lại theo học
ngành Sư Phạm và Văn Khoa . Sau khi tốt nghiệp tôi
được bổ nhiệm về chính nơi ḿnh đă
chọn lựa ngày trước là trường Trung Học
Vơ Tánh ở Nha Trang , phụ trách môn Sử Địa .
Đến
Nhatrang vào một sáng mùa Thu 1961 bằng đường xe lửa
, ḷng tôi rộn ră niềm vui với thiên chức "Nghề
Thầy". Tại đây , vị hiệu trưởng vừa
là thầy cũ dạy tôi môn toán ở trường Khải
Định, vừa là thượng cấp cũ khi tôi dạy
học ở trường Hàm Nghi . Đó là giáo sư Lê
Nguyên Diệm . Là thầy rồi là cấp điều khiển
, cụ Diệm hiểu rơ cá nhân tôi . Từng được
thụ giáo rồi được cộng sự với cụ
suốt mấy năm ở Huế , tôi cũng hiểu rơ về
Cụ . Chuỗi ngày dạy học của tôi ở miền
đất duyên hải này trôi qua êm đềm , b́nh thản
, phẳng lặng . Bởi yêu mến trường Vơ Tánh,
quyến luyến thành phố Nha Trang, tôi từ chối các
chức vụ điều khiển giáo dục mấy lần
được bổ nhiệm
ở vài địa phương khác . Thích cuộc sống
b́nh thản , tôi không gia nhập một đảng phái chính
trị nào.
Trường
Vơ Tánh nói riêng , thành phố Nha Trang nói chung đă để lại
trong tôi nhiều dấu ấn đẹp , nhiều kỷ
niệm trân quí : thân ái với học sinh , giao hảo cùng phụ
huynh , ḥa đồng với đồng nghiệp . Ngoài thời
gian phục vụ ở nhiệm sở Vơ Tánh , tôi
được nhiều tư thục ưu ái kêu gọi hợp
tác , mỗi trường một số giờ hàng tuần
: Hưng Đạo , Văn Học , Hàn Thuyên , Văn Hóa
Quân Đội .. Qua mỗi niên khóa , tôi hân hoan trang trải tâm t́nh cùng các thế
hệ đàn em về niềm
tự hào của lịch
sử tổ quốc , về gương sáng của các
đấng tiền nhân , về những cuộc chiến
đấu cam go hào hùng để bảo tồn nền tự
chủ của đất nước ; chia sẻ cùng giới trẻ những
buồn vui qua quá tŕnh dựng nước , giữ nước chống xâm lược từ các
phương Bắc , phương Tây . Với tôi , lịch
sử phải được sử dụng làm sống lại
quá khứ một cách trung thực , khẳng định niềm
tự hào dân tộc , đề cao t́nh yêu quê hương ,
t́nh yêu Tổ Quốc . Lịch sử không thể bị
bóp méo nhằm mục đích tuyên truyền phục vụ một
phe phái chính trị nào .
Thu đau xót
Chọn Nha Trang
làm nơi định cư sống
trọn cuộc đời, tôi dự tính sẽ xin nghỉ
hưu trước hạn tuổi 55 để đọc
sách , nghiên cứu, học hỏi thêm thật thấu
đáo rồi viết lách .
Cuộc sống
đang b́nh thản trôi xuôi như một ḍng suối mát ,
đột nhiên phũ phàng va chạm một trở lực
khó thể vượt qua .
C̣n ǵ xót xa
hơn khi lịch sử không được tŕnh bày thực
hiện theo đúng sứ mạng của nó. Quá khứ chiến
đấu kiêu hùng bằng xương máu của tiền
nhân chống kẻ thù xâm lược truyền kiếp,
đă v́ một lư do chính trị , chẳng những không
được đề cao mà c̣n bị che giấu , đến
nỗi có t́nh trạng người dạy sử không biết
tướng Trần B́nh Trọng là ai . Câu "ta thà làm quỷ
nước Nam , không thèm làm vương đất Bắc"
đă một thời bị không ít kẻ tưởng lầm
là luận điệu tuyên truyền chia rẽ Bắc Nam từ
một thế lực thù địch!!!
C̣n ǵ chua chát
hơn khi hào quang chói lọi từ các vĩ nhân xưa
như Ngô Quyền , Lư Thường Kiệt , Trần Quốc
Tuấn .. bỗng dưng bị lu mờ che khuất đằng
sau những ngôi sao huyền thoại thời thượng
như súng trường bắn hạ được máy bay
rải thảm , thân người
đủ sức thay giá súng hay lấp lỗ châu mai ..
Không thích nghi
được với "quan niệm lạ" về sử
học , mùa thu 1977 tôi ngậm
ngùi rời bỏ căn nhà độc nhất đầy ắp
kỷ niệm do chính ḿnh tạo lập trên khu đất tạm
chiếm , xót xa chia tay thành phố
biển thùy dương cát trắng hiền ḥa .
Trường
Vơ Tánh từ ngày thành lập tới nay được tṛn một
ṿng hoa giáp 60 năm , nhưng thực sự chỉ hưởng
được 23 tuổi thọ (1952-1975) và cá nhân tôi chỉ
được sống với trường vỏn vẹn
15 niên khóa (1961-1975).
Hân hoan đến
Nha Trang bằng đường sắt vào một sáng thu
thơ mộng rồi ngậm ngùi rời Nha Trang bằng
đường thủy vào một đêm thu se lạnh hạ
huyền.
Thu ngậm ngùi
Cả gia
đ́nh tôi do định mệnh an bài , cùng đi du học tập thể ngoài ư muốn
tận một quốc gia miền Bắc Mỹ châu .
Hơn ba thập
niên qua , tôi cật lực vật lộn với cuộc
đời . Từ một nhà giáo gần hai mươi
năm trong nghề, tôi quay trở lại đời sống
một sinh viên mà các giáo sư giảng dạy có đôi
người ngang tuổi em , tuổi cháu .
Từ một
người dạy sử tôi
trở thành chuyên viên kỹ thuật kiểm phẩm ngành chế
tạo máy bay rồi máy giấy . Sống nhờ vả xứ
Gia Nă Đại nhưng lại đi làm thuê cho công ty
người Phần Lan . Đinh mệnh thật trớ trêu
kỳ lạ !!!
Thành phố
Montréal của "Canada đất
lạnh t́nh nồng" đă cưu mang gia đ́nh tôi trong
hơn ba thập niên qua . Tôi sống nơi đây lâu hơn
bất cứ nơi nào trên quê hương mẹ . Mỗi
độ thu về , nh́n rừng lá đổi màu , ngắm
di điểu từng đàn bay về phương nam trốn
lạnh , tôi nghẹn ngào thấy
tóc ḿnh pha thêm sắc trắng , để đêm đêm ngậm
ngùi "cử đầu vọng minh nguyệt,
đê đầu tư cố hương"
.
Ba mùa thu
đặc biệt đi qua đời tôi : thu 1961 hân hoan ,
thu 1977 đau xót và thu 2011 ngậm ngùi .
Chiều thu
nay , một ḿnh trên ghế đá công viên, ngắm lá phong úa
vàng tơi tả rụng , tôi mường tượng thấy
lại những cánh lá bàng xào xạc
rơi trên đường làng quạnh quẽ ở quê nhà.
Tôi ngẩn ngơ mơ ước một mùa thu thứ
tư sẽ đến theo chu kỳ vần xoay của lịch
sử trong tiến tŕnh tạo vật biến thiên để
có một ngày đẹp trời
được trở lại nơi xưa . Ngày ấy
tôi về , không phải để thỏa măn ham muốn những
lạc thú riêng tư , cũng
không phải để phô trương với bạn
bè giúm kiến thức thô thiển học hỏi ở xứ
người hay khoe khoang với xóm giềng chút tiện nghi
vật chất lượm nhặt từ đất khách ,
mà là để trả về cho Việt Nam , cho Nha Trang , cho
đất nước .. một
h́nh hài , một tâm hồn từ bao lâu nay đă và đang miệt
mài đi kiếm t́m cái mục
tiêu thiêng liêng cao quí nhất trong đời , mục tiêu
đó chính là "t́nh quê hương , t́nh dân tộc
, t́nh người " .
Montréal , Thu 2011
Tuệ
Quang Tôn-thất Tuệ
Thu nhớ
Nắng chếch mây nghiêng đối cảnh
hồ,
Chiều thu viễn xứ vọng thành
đô.
Sông Hương nước biếc giờ
đâu nhỉ!
Hồ Tĩnh sen hồng nay ở mô?
Mấy độ thăng trầm c̣n luyến
nhớ,
Bao phen tang hải vẫn mong chờ.
T́nh quê xao động lan trong gió,
Trời nước buồn tênh sóng nhấp
nhô.
Hồ Champlain ,Venise en Québec.
Tue Quang TTT
26
/ 9 / 2002
Thu muộn
Vẫn chửa khai
thông được lối về,
Nỗi buồn ray rứt
chấn sơn khê.
Thềm hoang sớm
nắng ngồi thương nước,
Bến vắng chiều
mưa đứng nhớ quê.
Rộn ră muôn người
vui hỉ lạc,
Âm thầm một kẻ
nghẹn đau tê.
Không gian vừa chuyển
sang thu muộn,
Lá úa vàng rơi rụng
bốn bề.
Tuệ Quang TTT
Nỗi
buồn
Ngơ
ngác chiều thu lạc xứ người,
Ḷng buồn da diết tỏ cùng ai!
Nhớ về xóm cũ thêm chua xót,
Nghĩ
tới thôn xưa luống ngậm
ngùị
Đau thấy quê hương c̣n thống khổ,
Thương nh́n vận nước măi chơi vơị
Tâm t́nh lai láng hồn thơ nghẹn,
Tri kỷ t́m đâu để ngỏ lời !
Montréal ,
13/10/2005
Tuệ Quang TTT
Thu chiếc bóng
Mấy chục năm rồi, lâu thế a!
Đường về kiếm măi vẫn chưa
ra.
Xứ người bao độ tê gan ruột,
Đất khách từng phen buốt thịt da.
Xóm cũ thôn xưa đành cách trở,
Thân bằng quyến thuộc phải chia xa.
Công viên lá đổ mùa Thu tới,
Chiếc bóng âm thầm ta với ta!
Montréal, 31/8/2009
Tuệ Quang
Buồn Thu
Thu len lén đến
bên thềm,
Lá vàng xào xạc từ
đêm nguyệt rằm.
Thu buồn từ cơi
xa xăm,
Từ thuyền tách
bến biệt tăm quê nhà .
Mái đầu từ
tuyết sương pha,
Phiêu linh từ độ
bôn ba nẻo đời.
Bềnh bồng
như áng mây trôi,
Mảnh hồn du tử
xứ người lênh đênh.
Nghe chừng giữa
cơi buồn tênh,
Dạt dào biển hận
mông mênh thành sầu .
Ngh́n năm sau, vạn
năm sau
Phải chăng vẫn
măi một màu thu xưa!
Lá vàng xuyên lớp bụi
mưa ,
Gió khơi ư nhạc,
nàng thơ gọi t́nh.
Niềm vui nào rất
mong manh,
Nghe chừng ước
vọng tan thành hư không.
Giữa thăm thẳm
của ngh́n trùng,
Gót chân rong ruổi
măi không hẹn về !
Đă quên chăng những
hẹn thề,
Thu không bát ngát trời
quê hướng nào ?
Đàn ngỗng trời
bay về đâu ,
Bỏ quê
hương có nghẹn ngào hay chăng!
Thân ta rốt cũng
cầm bằng,
Lênh đênh một
cánh lá vàng chiều thu .
Thu 2011
Tuệ Quang T.T.Tuệ
Đong từng nỗi
đau
Nghe chừng đến độ thu tàn,
Theo nhau từng chiếc
lá vàng rụng rơi.
Mây giăng giăng kín khung trời,
Rồi tách xa chẳng
một lời chia tay.
Từ ta lưu lạc chốn này,
Lẻ loi sống những
tháng ngày cô đơn.
Hiên ngoài gió lộng từng cơn,
Trong hoang sơ thấy
cơi hồn lâng lâng.
Lá vàng ĺa bỏ cội nguồn,
Trong ta trĩu nặng
nỗi buồn tha hương.
Tháng ngày thương nhớ vương vương,
Ngồi đây nuối
tiếc quăng đường xa xưa.
Giữa chiều thu lạnh gió mưa,
Rưng rưng chiếc
lá ngẩn ngơ ĺa cành.
Mới hôm nào lá tươi xanh,
Muôn chim đua hót chuyền
cành nhởn nhơ.
Giờ đây trời đất thay mùa,
Cây trơ trụi lá
c̣n thừa dăm ba ..
Biết bao nhiêu bạn bè ta,
Không lời giă biệt
đành xa nhau rồi.
Để ta riêng một góc trời,
Sống lênh đênh nốt
quăng đời mênh mông.
Thân như chiếc lá cuối cùng,
Giữa chiều quạnh
vắng đong từng nỗi đau.
Tuệ Quang Tôn-thất Tuệ
Montréal, 2008
Vườn xưa
Vườn xưa thoảng nhẹ
hương lan,
C̣n nghe vang vọng tiếng đàn đêm
mưa.
Ngọt ngào thay tiết điệu xưa,
Chỉ dư âm, cũng đủ vừa hoài
mong.
Thuyền t́nh từ độ sang sông,
Người đi chất nặng khối
ḷng tương tư.
Đường xa cát bụi mịt mù,
Gót phiêu bồng những chiều thu ngập
ngừng.
Nghe ḿnh thương nhớ rưng rưng,
Trong tâm tư dậy điệp trùng tứ
thơ.
Tháng năm ḷng những ước mơ,
Cánh buồm ngày cũ tách bờ lầm than.
Hăm lăm năm trót muộn màng,
Xa xôi mấy vẫn vô vàn nhớ nhung.
Tuệ Quang , 07/9/2000
Cảm thu
(Gởi
bạn bè Khải Định, Huế )
Thu đă sang rồi bạn ở đâu!
Nơi đây cây lá chớm
thay màu,
Ḿnh ta thơ thẩn
trên đồi vắng,
Để gởi hồn
về thương nhớ nhau.
Thu đă sang rồi bạn biết không?
Ở đây buồn
héo cả tơ ḷng.
"Hồ trường"
chưa cạn lưng lưng chén,
Mà sóng sầu lên
đă điệp trùng.
Thu đă sang rồi bạn có nghe!
Lá thu xào xạc rụng
quanh hè.
Có mơ hồ thấy
trong tiềm thức,
Tiếng gió trao t́nh
qua khóm tre!
Áng mây nào lơ lửng
tầng không?
Đem niềm
thương nhớ tới
mênh mông!
Hồn quê măi đậm
màu lưu luyến,
Dù muốn khuây nguôi
cũng ngại ngùng.
Đồi Mont-Royal , 1980
Tuệ Quang TTT
Trăng thu
Lá vội thay màu trời vào thu,
Đằng xa khói trắng
hay sương mù?
Lắng nghe lá chậm rơi từng cánh,
Trôi bềnh bồng theo gió lăng du.
Chợt thấy
thu sang lá úa vàng,
Cho niềm thương nhớ bỗng mênh mang,
Bên kia chốn cũ trăng về muộn,
Chắc
hẳn ḷng ai đó nát tan!
Một thoáng dừng chân ḷng thiết tha,
Thương về quê cũ tháng năm xa,
Công viên vắng lặng buồn hiu hắt,
Đối bóng âm thầm
ta với ta.
Cô tịch đêm nay
trăng xứ người,
Thời gian từng
phút hững hờ trôi.
T́m đâu thấy
dáng mùa thu trước,
Để dệt nguồn
thi cảm tuyệt vời.
Đêm vẫn mịt mờ
trời mông lung,
Không gian th́ bát ngát vô
cùng,
Tâm tư chừng thấy
nhiều ray rứt,
Khơi dậy niềm
đau chuyện núi sông.
1996
Tuệ Quang TTT
