Chuyện Nồi-Cơm của
Khổng-Tử
Khổng Tử: "Trên
đời này có những việc chính mắt
mình trông thấy rành rành mà vẫn
không hiểu được đúng sự thật".
Một lần Khổng
Tử dẫn học trò đi du thuyết từ Lỗ
sang Tề. Trong đám học trò đi với Khổng
Tử có Nhan Hồi và Tử Lộ là hai học
trò yêu của Khổng Tử
Trong thời Đông Chu, chiến tranh liên
miên, các nước chư hầu loạn lạc,
dân chúng phiêu bạt điêu linh, lầm
than đói khổ … Thầy trò Khổng Tử
cũng lâm vào cảnh rau cháo cầm hơi
và cũng có nhiều ngày phải nhịn
đói, nhịn khát. Tuy vậy, không một
ai kêu than, thối chí; tất cả đều quyết
tâm theo thầy đến cùng.
May mắn thay, ngày đầu tiên đến
đất Tề, có một nhà hào phú từ
lâu đã nghe danh Khổng Tử, nên đem biếu
thầy trò một ít gạo … Khổng Tử
liền phân công Tử Lộ dẫn các
môn sinh vào rừng kiếm rau, còn Nhan Hồi
thì đảm nhận việc thổi cơm.
Tại sao Khổng Tử lại giao cho Nhan Hồi -
một đệ tử đạo cao đức trọng
mà Khổng Tử đã đặt nhiều kỳ
vọng nhất - phần việc nấu cơm
? Bởi lẽ, trong hoàn cảnh
đói kém, phân công cho Nhan Hồi việc
bếp núc là hợp lý nhất.
Sau khi Tử Lộ dẫn các môn sinh
vào rừng kiếm rau, Nhan Hồi thổi cơm ở
nhà bếp, Khổng Tử nằm đọc sách
ở nhà trên, đối diện với nhà bếp,
cách một cái sân nhỏ.
Đang đọc sách bỗng nghe một tiếng
“cộp” từ nhà bếp vọng lên, Khổng
Tử ngừng đọc, liếc mắt nhìn xuống
… thấy Nhan Hồi từ từ mở vung, lấy
đũa xới cơm cho vào tay và nắm lại
từng nắm nhỏ … Xong, Nhan Hồi đậy vung
lại, liếc mắt nhìn chung quanh … rồi từ
từ đưa cơm lên miệng …
Hành động của Nhan Hồi
không lọt qua đôi mắt của vị thầy
tôn kính. Khổng
Tử thở dài … ngửa mặt lên trời
mà than rằng: “Chao ôi ! Học
trò nhất của ta mà lại đi ăn vụng
thầy, vụng bạn, đốn mạt như thế
này ư ? Chao ôi !
Bao nhiêu kỳ vọng ta đặt vào nó thế
là tan thành mây khói !”
Sau đó, Tử Lộ cùng các môn
sinh khác mang rau về … Nhan Hồi lại luộc
rau … Khổng Tử vẫn nằm im đau khổ …
Một lát sau rau
chín. Nhan Hồi và Tử Lộ dọn cơm
lên nhà trên; tất cả các môn sinh
chắp tay mời Khổng Tử xơi cơm.
Khổng Tử ngồi dậy
và nói rằng: “Các con ơi ! Chúng ta đi từ đất Lỗ
sang Tề đường xa vạn dặm, thầy rất
mừng vì trong hoàn cảnh loạn lạc,
dãi nắng dầm mưa, đói khổ như thế
này mà các con vẫn giữ được tấm
lòng trong sạch, các con vẫn yêu
thương đùm bọc nhau, các con vẫn một
dạ theo thầy, trải qua bao nhiêu chặng
đường đói cơm, khát nước
…
Hôm nay, ngày đầu tiên đến
đất Tề, may mắn làm sao thầy trò ta
lại có được bữa cơm. Bữa cơm
đầu tiên trên đất Tề làm thầy
chạnh lòng nhớ đến quê hương
nước Lỗ. Thầy nhớ đến cha mẹ thầy
… cho nên thầy muốn xới một bát
cơm để cúng cha mẹ thầy, các con bảo
có nên chăng ?
Trừ Nhan Hồi đứng im, còn các
môn sinh đều chắp tay thưa: “Dạ
thưa thầy, nên ạ !”
Khổng Tử lại nói: “Nhưng
không biết nồi cơm này có sạch hay không ?”
Tất cả học trò không
rõ ý Khổng Tử muốn nói gì
nên ngơ ngác nhìn nhau. Lúc bấy giờ Nhan Hồi liền
chắp tay thưa: “Dạ thưa thầy,
nồi cơm này không được sạch.”
Khổng Tử hỏi: “Tại sao?”
Nhan Hồi thưa: “Khi cơm chín con mở
vung ra xem thử cơm đã chín đều
chưa, chẳng may một cơn gió tràn
vào, bồ hóng và bụi trên nhà
rơi xuống làm bẩn cả nồi cơm. Con
đã nhanh tay đậy vung lại
nhưng không kịp. Sau đó con liền xới lớp
cơm bẩn ra, định vứt đi … nhưng lại
nghĩ: cơm thì ít, anh em lại đông, nếu
bỏ lớp cơm bẩn này thì vô
hình trung làm mất một phần ăn, anh em hẳn
phải ăn ít lại. Vì thế cho nên con
đã mạn phép thầy và tất cả
anh em, ăn trước phần cơm bẩn
ấy, còn phần cơm sạch để dâng thầy
và tất cả anh em …
Thưa thầy, như vậy là hôm nay con
đã ăn cơm rồi … bây giờ, con xin
phép không ăn cơm nữa,
con chỉ ăn phần rau. Và … thưa thầy, nồi
cơm đã ăn trước thì không
nên cúng nữa ạ !
Nghe Nhan Hồi
nói xong, Khổng Tử ngửa mặt lên trời
mà than rằng: “Chao ôi ! Thế
ra trên đời này có những việc
chính mắt mình trông thấy rành
rành mà vẫn không hiểu được
đúng sự thật ! Chao ôi ! Suýt tí nữa là Khổng Tử
này trở thành kẻ hồ đồ !”
(Võ Ngô sưu tầm
và chuyển)
