TA.P GHI 5

New Orleans : Gởi thêm một chút tình buồn

(T.Vấn)

Tiếng kèn đồng điệu Blues buồn ai oán

Tiễn người đi phận bạc một kiếp người

Mai gió sớm có đêm nào ghé lại

Thổi Blues xanh phố cảng một nốt buồn

(Điệu Blues buồn – Linh Vũ)

Chẳng hiểu điều gì đã gắn bó tôi với New Orleans. Có thể vì nơi đó có mấy người bạn thuở ấu thời của tôi sinh sống, bám trụ. Có thể vì chuyến viếng thăm một mùa hè năm nào trước trận bão Katrina với New Orleans khiến tôi bị "tiếng sét ái tình", như những ngày trai trẻ bị hớp hồn chỉ vì một khuôn mặt thiếu nữ bắt gặp bâng quơ đâu đó. Có thể vì New Orleans là cái nôi của nhạc Jazz, loại nhạc mà tôi ưa thích từ khi biết thưởng thức âm nhạc. Tiềm thức tôi còn đậm nét hình ảnh một đêm ở góc phố Bourbon, người nhạc công da đen vật vã ôm cây kèn như ôm người tình có nước da bóng lẫy, những ngón tay bám riết trên phím kèn như những ngón tay run rẩy cấu cào của đêm đen nhiệt đới và âm thanh ậm ực, hổn hển phát ra từ cây kèn, thứ âm thanh làm ngập ngụa cả một góc phố, làm rạo rực cơ thể, làm rũ liệt lòng người. Tháng 9 năm 2005, khi cơn bão Katrina nhận chìm New Orleans trong biển nước, tôi đã gởi đến New Orleans và những cư dân tội nghiệp của nàng "Lời tình buồn gởi New Orleans", như tiếng kêu thảm thiết của kẻ lãng mạn đa tình "yêu ai mà người nào đâu có hay". Tháng 9 năm 2006, trong niềm tưởng nhớ khôn nguôi "người tình tội nghiệp "cùng sợi dây thân tình trói tôi với những người bạn còn can đảm bám lấy New Orleans, tôi cũng đã cặm cụi nhìn"New Orleans : Một năm sau cơn bão Katrina ". Còn bây giờ, hai năm sau, "tình yêu đơn phương "ấy có phai nhạt chút nào không ?

Dạo đầu mùa hè năm nay, tôi đã có ý định quay trở lại thăm New Orleans "cho đỡ nhớ", dù trong trí tưởng tượng đã có thể hình dung ra bao vẻ tàn tạ xác xơ mà sau một trận phong ba bão táp đã lấy đi tất cả những gì trước đây vốn là niềm kiêu hãnh của "nàng ": nhan sắc, sự giàu có phong lưu, tâm hồn phóng dật lãng mạn, và cả ý chí vươn lên dũng mãnh. Nhưng sau khi trao đổi ý kiến với những người bạn sinh sống bên đó, họ làm cho tôi chùn bước. Họ sợ tôi thất vọng. Họ sợ hình ảnh "nàng "bây giờ sẽ khiến tôi không bao giờ dám nhắc đến tên New Orleans một lần nào nữa. Như người tình rực rỡ thuở hoa niên, mấy chục năm sau nhìn lại chỉ còn là bà cụ già móm mém, tóc bạc phơ, da lốm đốm đồi mồi, mắt hom hem không nhận ra được người xưa (cũng tàn tạ không kém).

Hai năm sau mà vẫn đến nông nỗi ấy sao ? Tôi buồn bã hỏi.

Thư trả lời của bạn tôi cũng buồn bã không kém.

Hãy đặt chân trở lại New Orleans đi, bạn sẽ cảm nhận được "something wrong "đang ngự trị. Chỉ gõ bước chân trên con đường lừng danh Bourbon thôi ư ? Coi chừng bạn đang bị đánh lừa. Dù các quán xá, khách sạn, nhà hàng đã mở cửa trở lại. Dù mùa Mardi Gras tháng 3 năm 2007 vừa rồi đã lôi kéo được 75% khách du lịch so với thời Pre-K (trước trận bão Katrina). Dù khu French Quarter hầu như đã lấy lại được phong cách đáng yêu, nét phong lưu cổ kính cũ. Dù đêm đêm vẫn nhộn nhịp tiếng đàn lời ca vọng ra từ những nhà hàng có ca nhạc giúp vui. Dù ngụm cà phê đá của Café Du Monde vẫn thơm lừng trong miệng, chiếc bánh Beignets vẫn bắt thèm phải gọi thêm một cái nữa bất kể lượng đường trong máu đã vượt cao hơn lời dặn của bác sĩ.

Hãy rảo bước chân ra khỏi con đường Bourbon, cách đó một bloc đường là con đường Canal huyết mạch, bạn sẽ thấy một khung cảnh hoàn toàn khác hẳn. Những tòa nhà cao tầng vẫn hoang phế, nhà thờ thì còn đóng cửa, viện bảo tàng thành phố vẫn đầy những mảnh gạch ngói vụn vỡ. Hình ảnh chiếc Streetcar đặc thù của New Orleans vẫn chưa thấy xuất hiện. Nếu có chăng chỉ là "A Streetcar named Despair " - Chuyến xe mang tên Tuyệt Vọng (anh bạn tôi hóm hỉnh nhái tên một vở kịch lừng danh của nhà văn Mỹ Tennessee Williams, A Streetcar named Desire - Chuyến xe mang tên Dục Vọng. Trong thực tế, đường xe điện Desire Street (ở New Orleans) đã có từ trước năm 1948. Từ năm này trở đi, nó đã bị thay bằng xe bus). Và, đáng sợ hơn hết, đường phố vắng tanh, như sau cơn hồng thủy. Cũng trên con đường Canal 3 năm trước, trong lúc mở cửa xe để hỏi thăm một người tài xế Taxi đường quay trở về khách sạn, bà cụ thân sinh ra các con tôi đã sơ ý đánh rơi cái xách tay đầy .. khăn giấy, bằng lái xe và một ít tiền mặt xuống đường mà không biết. Một lúc sau, tôi ngạc nhiên nhìn kiếng chiếu hậu thấy người tài xế rượt theo, tay thò ra cửa sổ vẫy vẫy. Ngừng xe lại, chúng tôi mới biết nguyên cớ ông đuổi theo là để đưa lại cái xách tay. Tất nhiên, bà cụ cám ơn rối rít.

Đi xa hơn nữa, qua những vùng ngọai ô New Orleans, vùng phụ cận, sự hoang tàn lại càng rõ nét hơn. Dù đã hai năm sau trận bão thế kỷ, khung cảnh khiến người ta có cảm tưởng nó mới xẩy ra hôm qua. Nhiều khu chung cư vẫn còn không có người ở, các bệnh viện đóng cửa (ngoại trừ một khu Cấp Cứu miễn phí được xây theo lối dã chiến trong một khu trước đây là Department Store), trường học thì rải rác đây đó cái đóng cái mở. Riêng khu Bernard Parish, trong số 26 trung tâm giữ trẻ, chỉ có 2 mở cửa lại.

Khu Lower Ninth Ward, nơi thiệt hại nặng nề nhất, chỉ có hơn 1 ngàn cư dân quay trở lại so với 19 ngàn người trước đây, dù 2 phần 3 dân số của New Orleans đã lần lượt hồi cư. Lower Ninth Ward không phải là "ghost town "duy nhất. Nhiều nơi khác cỏ mọc lên đến đầu gối, vì không có người ở để chăm sóc.

Vấn đề tội phạm là một ám ảnh khác cho những người hồi cư. Trước Katrina, New Orleans đã có tỉ lệ tội phạm cao nhất nước. Bây giờ, tình hình cũng không có triển vọng khá hơn. Năm 2006, trong 161 vụ án sát nhân của thành phố, chỉ có một bị kết án. Từ đầu năm 2007 đến nay, đã có 154 vụ, gấp 15 lần số vụ án giết người của thành phố New York.

Nhưng, quan trọng hơn hết, theo lối nói của anh bạn tôi, là người dân New Orleans vẫn còn sống trong tình trạng "Sleeping with enemy "(Ngủ với kẻ thù - tên một cuốn phim rất ăn khách với nữ tài tử đọat giải Oscar Julia Roberts). Anh bạn tôi muốn ám chỉ đến những cơn bão hàng năm sẵn sàng nhận chìm New Orleans một lần nữa, nhiều lần nữa, mặc dù các đội ngũ công binh đang làm việc ngày đêm với một kinh phí khổng lồ để nâng cao và củng cố các đập nước quan trọng bao quanh thành phố. Theo các giới chức thẩm quyền, công việc không thể hoàn tất trước năm 2011, và sau đó (năm 2011), một cơn bão tầm cỡ Katrina vẫn nhận chìm được New Orleans, dù với mức độ thiệt hại ít hơn.

Vì vậy, tiến trình tái xây dựng các công trình kinh doanh, thương mại, nhà cửa được thực hiện rất chậm chạp. Người ta không tin tưởng lắm vào tương lai của New Orleans. Đã đành là nhân công khan hiếm cũng góp phần vào sự trì trệ trong lãnh vực xây dựng, nhưng ngược lại, New Orleans nhận được lượng công nhân rất lớn từ các cộng đồng người Hispanic. Từ tháng 9 năm 2005, hàng trăm ngàn người di dân đến từ Honduras, El Salvador, Mexico, Guatemala và các quốc gia châu Mỹ La Tinh khác đã đổ về New Orleans, bởi vì, nơi đây có công việc làm cho họ. Hiện nay, ước lượng có từ 120 ngàn cho đến 150 ngàn người Hispanic sinh sống và làm việc ở New Orleans so với khỏang 60 ngàn thời Pre-K. Nhưng bấy nhiêu chưa đủ làm nhạt bớt mầu sắc ảm đạm ở những khía cạnh khác của thành phố.

Cũng như Sài Gòn thân yêu của tôi đã được mệnh danh là "Hòn Ngọc Viễn Đông", thành phố New Orleans đã được văn hào Mỹ Mark Twain nhắc đến trong tác phẩm của mình với bí danh lâu đời "the city that care forgot " nhằm ám chỉ cái phong cách tự nhiên, không cầu kỳ khách sáo của thành phố cũng như nhấn mạnh đến tính cách "buông thả " (carefree nature) của phần lớn cư dân của New Orleans. Trong bầu không khí luôn hừng hực nỗi đam mê cháy bỏng của nhạc Jazz, hòa lẫn cùng hơi nóng của đêm nhiệt đới, hơi nóng từ thân thể đầy nhựa sống những cô gái có nước da cháy nắng và khét mùi nước biển, thành phố lúc nào cũng có tư thế sẵn sàng cho những buổi lễ hội. Nhưng đó là ấn tượng về New Orleans những ngày Pre-K. Thứ ấn tượng đã khiến cho du khách không thể lẫn New Orleans với bất cứ thành phố nào khác mà họ đã đặt chân tới, thứ ấn tượng mà khi rời khỏi New Orleans người ta sẽ phải nhớ để mang theo, và trong mỗi chặng dừng chân trên đường lữ thứ, người ta sẽ phải giở ra, "ngửi" lại để ngậm ngùi.

Cái không khí đặc thù ấy, nay có còn không ?

Anh bạn tôi, cư dân hơn 20 năm của New Orleans, người cương quyết bám trụ ngay từ những ngày thê thảm nhất của thành phố, người có cảm quan nhậy bén với từng vùng đất, con người nơi anh bước qua, đã cho tôi câu trả lời buồn bã không kém. Có lẽ đã hết rồi một New Orleans của lịch sử, của truyền thống, của thứ biểu tượng văn hóa thuần khiết và hoang dã. Anh bảo tôi hãy so sánh Sài Gòn của những năm 80s với những năm tháng chúng ta hãnh diện về Sài Gòn như "Hòn Ngọc Viễn Đông" của thế giới, rồi đem cảm giác đó liên tưởng đến New Orleans bây giờ so sánh với New Orleans thời Pre-K. Làm tôi lại nhớ đến một bài hát của người bạn nhạc sĩ, mà Sài Gòn với anh như là một phần máu thịt không thể tách rời. Khi xa Sài Gòn những năm 80s, anh đã viết về Sài Gòn, có những câu :" .. còn đâu hồn công viên, còn đâu hồn giáo đường, còn đâu .. còn đâu hồn người Sài Gòn " (Thành phố Lá me Bay - Trần Lê Việt ). Những năm tháng ấy, Sài Gòn đã không còn là Sài Gòn, vì hồn người Sài Gòn đã theo với những chuyến xe lửa chuyển tù cải tạo đi khắp vùng đất nước, đã theo với những chiếc ghe vượt biên lênh đênh trên biển cả mênh mông, đã theo với những đoàn người bị cưỡng bách rời bỏ thành phố về những vùng kinh tế mới rừng thiêng nước độc. Như vậy là tôi đã hiểu rằng, thể xác của New Orleans bây giờ vẫn còn đó, buồng ngực French Quarter đã gần lấy lại được nét phong độ xưa, nhưng trái tim - cái hồn người New Orleans - hình như vẫn chưa quay trở về, chưa muốn quay trở về hay sẽ không muốn quay trở về.

Thế là quá đủ cho một trận thiên tai. Không có cái hồn của người Sài Gòn thì Sài Gòn cũng chỉ là một thành phố hãnh tiến như bao thành phố khác ở Châu Á. Không có cái hồn của người New Orleans thì New Orleans cũng chỉ là một thành phố ồn ào như bao thành phố khác của nước Mỹ.

Tôi thầm cám ơn người bạn già bên ấy, đã can ngăn không cho tôi đi gặp lại New Orleans. Nếu không nghe lời anh, chắc là tôi thất vọng lắm. Dù sao, tôi vẫn muốn gởi thêm chút lời tình buồn nữa đến với New Orleans, để mai đây, khi tình cờ có gặp lại được New Orleans một lần nữa, mà nếu tôi và "nàng” có nhìn nhau như hai kẻ lạ mặt thì chắc "ai kia "cũng chẳng nỡ trách tôi là kẻ bội bạc.

T.Vấn

-Mùa bão 2007-

(Bai Chuyen)