KHÚC NHẠC SẾN NỬA KHUYA

(Sean Bảo)

 

 

Đêm bao giờ cũng bao dung cho nỗi cô đơn. Trong đêm khuya lòng như phơi mở những tự tình. Và trong lặng thinh của đêm có khi chợt nghe văng vẳng những giai điệu từ một góc phố, một gác khuya nào đó. Mỗi lần nghe đều thấy lòng chùng xuống như những chiếc lá cuối thu. Đêm nay chợt nghe tiếng một khúc nhạc đồng quê từ cô hàng xóm tóc vàng. Tiếng nhạc chỉ vừa đủ nghe, thoảng qua khu vườn cỏ uá ngập lá vàng, đến phòng tôi làm những liên tưởng vu vơ về những khúc nhạc sến miên man qua những liếp tre, hàng phên, những giậu dâm bụt và giàn thiên lý năm nào ..

 

Hồi mới qua Mỹ định cư, nghe người ta gọi đùa nhạc đồng quê (country) của Mỹ là nhạc sến. Ngờ vực lắm, không hiểu lắm. Tóc vàng mắt xanh mà hát nhạc sến? Ở lâu. Lại ở ngay xứ chăn bò và dần dần nhận ra điều đó đúng. Nhưng trước tiên phải rào trước đón sau về khái niệm nhạc sến. Để bạn đọc hiểu là không có ý phân biệt nhạc quê hay sang. Khác nhau chỉ là sự cảm nhận mà thôi. Nhạc sến là nhạc nghe mùi. Ngọt ngào tự nhiên như trái cây chín mùi.

 

Phải đồng ý một điều là từ "sến" bắt đầu có từ giới bình dân, con sen giúp việc, gánh nước máy phông-ten. Nhạc sến là một dòng nhạc đầy kể lể tự sự, cám cảnh thân phận nghèo, thất tình, bất hạnh .. Ca từ rất chân chất, nghe là hiểu ngay, khỏi cần suy tư bóng bẩy. Không giờ rồi anh ngủ đi thôi. Hơi đâu mà lo lắng anh ơi (Vinh Sử). Hay Ước gì nhà mình chung vách. Hai đứa mình thức trắng đêm nay. (Hoàng Hoa. Thảo Trang) ..

 

Ca từ đi thẳng vào trái tim. Giai điệu thì thân quen, từ đầu đến cuối bài. Ai cũng có thể hát dễ dàng trong âm vực trung bình. Nhịp điệu không chậm quá mà cũng không nhanh quá. Cứ đong đưa như đôi quang gánh hai thùng nước trên vai về xóm nhỏ, đong đưa như võng ru con, đong đưa như ly rượu đế trên chõng tre manh chiếu ..

 

Tôi yêu những tản văn của Nguyễn Ngọc Tư, trong đó có bài "Cúi xuống vùng non xanh mát .." Khi nghe "Cúi xuống. Cho bóng đổ dài. Cho xót xa mặt trời. Cho da thơm trên người nay cũng phôi pha .." (Cúi Xuống Thật Gần. Trịnh Công Sơn) Nguyễn Ngọc Tư viết: "Nghe mát rượi lòng, nghe khoẻ dễ sợ." Thích nhất là câu ấy. Nhạc mà nghe "khỏe" thì tuyệt. Nghe mà không thấy mệt mỏi, thấy trăn trở hay suy tư. Tuy vậy lại thấy cảm nhận của nhà văn có phần hơi "cõi trên". Nghe nhạc Trịnh Công Sơn thao thức lắm, nhiều khi không "khỏe" lắm. Cho bóng đổ dài. Cho xót xa mặt trời .. phôi pha. Hiểu được chết liền. Lắm khi phải nghe và suy tư để hiểu vì sao sỏi đá cũng cần có nhau, đêm thấy ta là thác đổ .. là đêm gì, Phố nào em qua gạch ngói quen tên???

 

Nghe nhạc sến mới thật là khỏe. Có chút tự tình, thất vọng, buồn phiền, nhừa nhựa rên rỉ đó! Nhưng nghe hiểu liền. Nhiều khi nghe câu trước đã biết câu sau sẽ nói gì. Nghe xong thì buồn rã rượi nhưng rồi quên. Hát xong, treo mùng, đập vài con muỗi, rồi ngủ ngay. Mặc cho nhà nàng có cạnh nhà tôi, mặc cho nhà nàng có giậu mồng tơi hay hai đứa mình chung vách .. chung đôi. Ngủ cái đã! Mai còn dậy sớm để tất bật với đời ..

 

Trở lại dòng nhạc country ở Mỹ. Phải dịch như thế nào cho đúng nhỉ? Đồng quê ư! Thì hẳn vậy. Xuất xứ từ những cánh đồng miền Nam, miền Tây từ những năm 1920, Nhạc country là sự yêu thích của những người lao động mặc chiếc quần jeans và chiếc mũ rộng vành, của những trang trại chăn bò và cánh đồng lúa mỳ bao la. Dạo ấy người ta coi thường và gọi là nhạc Hillibily. Phải đến năm 1940 thì mới gọi là country và trở nên phổ biến. Từ đó nhạc country biến thể pha trộn rất đa dạng.

 

Cũng dăm bảy nhánh như nhạc mùi quê hương mình. Đa phần các ca từ nhạc đồng quê đều đơn giản tự sự, không nặng triết lý siêu hình, không bóng bẩy phù vân. Đơn giản như chiếc xe truck và chàng trai mặc quần jean, nàng con gái tóc vàng hoe đội mũ cao bồi và trang trại với những đống rơm quay tròn. Các câu chuyện xoay quanh tình yêu, gia đình và kỷ niệm ..

 

Để chính hiệu ca sĩ country 100% thì người hát phải có giọng mũi. Tiếng Anh gọi là twang. Khi một ca sỹ đồng quê hát, với chiếc mũ cao-bồi, thắt cái nịt có khóa bằng đồng to bản hoa văn, mang đôi giày ủng mũi nhọn cao gần tới đầu gối làm bằng da với nét trang trí, với ngoại hình như thế không thể thiếu vắng giọng hát có twang, có âm mũi. Nghe giọng hát là biết country, trước khi biết giai điệu hay thể điệu. Cho dù bài hát tự nó là một khúc nhạc ballad, country hay soft rock. Chính ca sỹ và cách hát làm ca khúc hóa thân.

 

Ví dụ như ca khúc I'll Always Love You của Dolly Parton. Nghe cô ca sỹ đồng quê hát bài này do mình sáng tác thì sến rện, sến nhão nhẹt đến chảy nước. Nhưng nghe Whitney Houston hát bài này thì như một khúc nhạc trẻ, lâng lâng đến mềm lòng. Cũng như có lần nghe Tuấn Ngọc hát "Thành Phố Buồn" nghe trầm ấm chơi vơi mà không sến tí nào. Mặc dù không mùi và da diết như Chế Linh.

 

Thì ra ca sĩ và cách hát làm thay đổi dòng nhạc. Những bài nhạc thênh thang trong cõi đời này như những bông hoa muôn sắc. Đem hoa về cắm ở đâu thì tùy vào lòng người cảm nhận và yêu hoa. Một nhành hoa dại hay một cành phong lan đều làm rung động ai đó tùy theo góc nhìn.

 

Bài nhạc mà tôi đang nghe từ cô láng giềng xa lạ là một bài nhạc country tôi thích. Bài hát đứng đầu bảng Billboard 200 trong năm 2010. Đoạt giải Grammy cho Ca khúc đồng quê hay nhất, Album of the year, Song of the year và Record of the year. Ca khúc "Need You Now" của ban nhạc Lady Antebellum. Hãy nghe ca khúc nói lên điều gì mà thành công rực rỡ như vậy:

 

Picture perfect memories scattered all around the floor

Reachin' for the phone 'cause I can't fight it anymore

And I wonder if I ever cross your mind

For me it happens all the time

.

Những tấm ảnh tuyệt vời của kỷ niệm rải rác quanh sàn nhà

Em nhấc điện thoại vì không thể cưỡng lại được nữa

Và em tự hỏi có khi nào anh nghĩ tới em

Trong khi em luôn nghĩ về anh

.

It's a quarter after one, I'm all alone and I need you now

Said I wouldn't call but I lost all control and I need you now

And I don't know how I can do without

I just need you now

.

Khuya lắm rồi, đã một giờ mười lăm

Em một mình đơn côi và cần anh lắm

Tự nhủ đừng gọi nhưng em không cưỡng lại được

Em không biết làm sao với nỗi cô đơn

Em cần anh ngay phút này

.

It's a quarter after one, I'm a little drunk and I need you now

Said I wouldn't call but I lost all control and I need you now

And I don't know how I can do without

I just need you now

.

Một giờ mười lăm khuya. Em hơi say và cần anh lắm

Nhủ lòng đừng gọi anh nhưng em không chịu nổi

Em phải làm sao với nỗi trống vắng này

Em chỉ cần có anh ngay mà thôi.

 

Giai điệu dồn dập da diết lắm, tiết tấu cuốn hút người nghe, nhưng chính những lời tự sự của cô nàng một mình trong đêm khuya khoắt, ly rượu cạn vơi, kỷ niệm ngày qua trong những tấm ảnh vứt quanh phòng, chút giận hờn tình ái, chiếc điện thoại lặng im .. và nỗi cô đơn khủng khiếp ngập hồn. Cần người yêu vào một giờ mười lăm phút khuya thì hẳn là cần để làm gì. Không có gì khát khao và thật hơn lời ca ấy. Không có gì "sến" bằng lời ca ấy. Nghe hiểu liền. Nghe thấy thích liền. Nghe thấy khỏe. Có lẽ chính ca từ đơn giản mà thật thà như vậy làm ca khúc được nổi tiếng và thành công rực rỡ chăng?

 

Nhạc đồng quê tương đồng với nhạc sến ở điểm này. Nhạc country là nhạc sến của Mỹ. Khác chăng là trong một hoàn cảnh cô đơn giữa đêm khuya như vậy, thì bạn lại nghe Chế Linh mùi mẫn: Thức trọn đêm nay để nhớ thương em. Anh nghe tình yêu nhắc nhở êm đềm .. (Nhớ Người Yêu.) Thật là thiệt thòi và dối lòng. Thức nguyên đêm để nhớ mà không làm gì cả ngoài hát. Sao không gào thét trong đêm như Lady Antebellum: Em cần anh ngay phút này. I need you now!

 

Nghe thật thành khẩn, thật là thật thà và thật là sến. Sến vậy mà khỏe. Nghe người yêu gọi trong lúc nửa đêm như vậy là thích liền. Nhất là khi nàng say ngà một chút. Bạn đồng ý không?

 

SEAN BẢO

(Diễm Diễm Kiên Giang sưu tầm và chuyển)