Top 10 Things Dad Says,
10 Câu Bố Nói
Nhiều Nhất
(Nguyễn Duy An)
Nguyễn Duy An là người
Á châu đầu tiên đảm nhiệm chức
vụ Senior Vice President của National Geographic. Năm 2006,
ông là tác giả nhận giải Chung Kết Viết Về Nước Mỹ.
Sau đây là bài viết đặc biệt của
ông cho Father’s Day 2008.
Ngày lễ Father's Day năm trước, mấy
đứa nhỏ con tôi tặng bố một chiếc
áo T-Shirt in sẵn "10 câu bố nói nhiều
nhất" (top 10 things dad says). Tôi không biết
đây là loại áo sản xuất hàng
loạt hay làm theo đơn đặt
hàng kiểu "custom made" để khách
hàng có thể chọn những câu thích hợp
trước khi in vào áo, nhưng quả thật
cái "top 10" này rất đúng với
trường hợp của cá nhân tôi. Mỗi
lần mặc hay nhìn thấy chiếc áo, tôi
lại suy nghĩ thật nhiều về những lời dạy
bảo của cha tôi ngày trước...
Tháng Sáu về, ngày lễ
Father's Day tới. Tôi nhớ thương cha tôi nhiều lắm.
Đã 10 năm qua rồi kể từ
khi cha tôi từ giã cõi đời vào một
buổi chiều cuối tháng 5, năm 1998.
Tôi vẫn thường xuyên ôn lại những
"lời cha dạy" vì đó là niềm
tin, là lý tưởng, là ý chí
và nghị lực giúp tôi vững bước
trên đường đời. Hôm nay tôi lần
theo thứ tự cái "top 10"
được in trên áo T-Shirt để tự vấn
lương tâm và so sánh hai kiểu làm
cha của bố con tôi.
1. Go ask your mother: Tôi phải thú nhận ngay rằng tôi
đã nói câu này với các con nhiều
quá ! Mỗi khi có đứa
nào xin phép đi chơi đâu đó hay
mời bạn bè tới nhà, muốn tổ chức
tiệc sinh nhật hay bất cứ điều gì
trong gia đình, câu nói "đầu môi
chót lưỡi" của tôi thường
là "con hỏi mẹ xem sao" hoặc "con
đã xin phép mẹ chưa ?"
Ngồi nghĩ lại chuyện ngày trước, mỗi
lần tôi xin cha việc gì, thường thường
cha tôi trả lời ngay là được hay
không với lời giải thích rõ ràng;
thỉnh thoảng cũng có lúc cha tôi
nói "để cha bàn lại với mẹ rồi
trả lời cho con sau" chứ không phải
"bán cái phủi tay" như tôi bây
giờ. Con gái đầu lòng của tôi
đã 18 tuổi, và cháu út cũng
đã lên 10 nhưng tôi chưa biết
làm cha và cũng chưa học được
cách thức trả lời và giảng giải
rõ ràng cho các con như cha tôi ngày trước !
2. Wait until I get home: Điều này thường xảy
ra lúc các con gọi điện thoại hỏi
ý kiến hoặc xin phép sử dụng máy
móc khi tôi vắng nhà. Ngày xưa cha
tôi cũng đã từng đi làm xa gia
đình, rồi từ khi lên lớp 6, tôi
đi học xa nhà, và cũng đã hơn một
lần tôi viết thư xin phép làm việc
này, điều kia ... Thời đó không
có điện thoại hay email như bây giờ,
nhưng bao giờ cha tôi cũng viết mấy chữ
ngắn gọn trả lời hay gợi ý cho tôi
suy nghĩ và bàn hỏi thêm với mẹ hay
các bác, các chú chứ nếu cha tôi
cũng trả lời theo kiểu của tôi bây giờ
là "đợi tới lúc cha về
nhà" mới quyết định có lẽ
tôi đã chẳng làm được gì
và không bao giờ trưởng thành để
tự lực mưu sinh cho tới giờ này. Từ lúc có trí khôn cho tới
ngày cha tôi mất đi, tôi chỉ sống gần
cha được khoảng 5 năm. Nếu tôi cứ
phải đợi cho tới lúc hai cha con cùng
"ở nhà" thì không biết phải
đợi cho tới bao giờ !
3. Did you do your homework ? Câu nói đầu
tiên khi bước vào nhà, gặp bất cứ
đứa con nào tôi cũng hỏi xem nó
đã làm xong bài vở chưa, kể cả
mùa hè. Đã hơn một lần
tôi bị cháu út "mè nheo" là tại
sao lúc nào bố cũng chỉ biết
"homework" mà không hỏi xem hôm
đó đội bóng rổ của nó thắng
hay thua ... Ngày xưa cha tôi không bao giờ hỏi
tôi đã làm bài hay chưa, ông chỉ
thỉnh thoảng khuyên tôi hãy cố gắng
học hành; rồi những lúc thấy tôi
vui vẻ đàn hát vui chơi với bạn
bè trong những đám tiệc tùng cưới
xin, về nhà cha tôi thường nhắc nhở
đừng lợi dụng tài vặt để
làm khổ "con gái người ta" nhưng
hãy chú tâm "học hành cho tới
đầu tới đũa" để tạo dựng
tương lai vì "thời nào người
có học cũng hơn ..."
4. This hurts me more than it hurts you
! Mỗi lần con
tôi phạm lỗi, tôi thường bắt quỳ
trước bàn thờ để "sám hối",
và nếu là lỗi nặng, tôi vẫn
áp dụng kiểu "thương cho roi cho vọt"
bằng cách bắt con nằm sấp xuống sàn
nhà, quất cho một roi vào mông rồi ngồi
"lải nhải" cho nó nghe tại sao tôi
đánh nó, và hầu như lần nào cũng
kết thúc bằng câu "bố đánh con
đau nhưng lòng bố còn đau hơn, con
có biết không ?" Đấy
là tôi sợ bị ghép vào tội
"child abuse" theo luật lệ của Mỹ chứ nếu
ở Việt Nam
có lẽ tôi đánh con nhiều lắm ! Cha tôi chưa bao giờ
xuất ngoại và cũng chẳng biết "child
abuse" là gì nhưng tôi chưa bao giờ bị
ông đánh roi nào. Một trong những
"lý do chính đáng" là thời
gian tôi ở gần cha trong gia đình không
được bao nhiêu ! Hồi nhỏ tuần nào tôi cũng bị
mẹ đánh ít là một tuần một lần
vì tội nghịch ngợm, phá phách,
hái trộm cậy trái người ta và nhất
là đánh lộn với đám bạn
chăn bò ở quê. Có một lần cha
tôi đi xa về, bắt gặp mẹ đang
đánh tôi, ông chỉ nói là bà
phải giải thích cho nó hiểu tội của
nó và chỉ cho nó làm sao để đừng
tái phạm chứ quất roi liên tục như vậy
thì tôi cũng đau lắm đấy !
5. Go to your room ! Nhà tôi khách khứa cũng
tương đối nhiều, và trẻ con bên
này thường không biết "kính
trên nhường dưới" theo truyền thống
Việt Nam ... Phải nhắc chúng nó mới biết
vòng tay chào ông, chào bà ... và
để tránh những chuyện không hay xảy
ra, mỗi khi có khách tôi thường bảo
chúng nó về phòng hoặc xuống
"basement" chơi cho người lớn nói chuyện.
Riết rồi chúng nó cũng quen
nên hễ có ai tới nhà, sau khi chào hỏi
là tự động rút lui. Ngày
xưa ở Việt Nam
cha tôi không bao giờ nói "go to your room"
vì ở nhà quê đâu có phòng
riêng. Cả căn nhà chỉ có một phòng !
6. If your friends jump off the bridge, would you ? Con
cái bên này, nhất là những đứa
đang ở tuổi "teen", chúng nó nghe
và làm theo bạn bè nhiều hơn cha mẹ ! Mỗi khi có đứa nào
nhắc tới việc bạn nó mới có đồ
chơi này, mặc quần áo kiểu kia ... tôi vẫn thường bảo
các con rằng không phải bạn bè có
cái gì mình cũng phải làm theo. Nếu
chúng nó nhảy cầu tự tử con cũng nhảy
theo hay sao ? Ngày xưa còn
bé tôi cũng theo bạn bè phá làng
phá xóm, nhưng cha tôi chỉ thỉnh thoảng
nhắc nhở "con nên chọn bạn mà
chơi" vì "gần mực thì đen, gần
đèn thì sáng" chứ không
"đao to búa lớn" như tôi nói với
các con bây giờ ! Điều quan trọng là
hướng dẫn con cái biết theo
bạn tốt thay vì bạn xấu chứ làm sao
tôi cấm cản hay cô lập chúng nó khỏi
ảnh hưởng của bè bạn được.
Tôi học hành nhiều hơn cha tôi, đọc
sách, đọc báo, xem TV và cũng được
đi qua nhiều nước trên thế giới
nhưng tầm nhìn của tôi còn thấp
hơn một ông lão nhà quê chỉ biết
"cày sâu cuốc bẫm" là cha tôi !
7. I told you so:
Mỗi khi có dịp nói chuyện với các
con, tôi thường nhắc lại những lỗi lầm
của chúng, và nhất là cứ
"càm ràm" tại sao chúng nó
không chịu ghi nhớ "lời bố dạy"
và lúc nào cũng nhắc lại điệp
khúc "bố đã bảo mà ..." Cha
tôi thì ngược lại: Nếu tôi làm
sai, ông chỉ cái sai và khẽ nhắc
"cha nói ít, con hiểu nhiều
!" Phải thú thật là nhiều
lúc tôi chẳng hiểu ý cha tôi, nhưng
vì câu "nói
ít hiểu nhiều" của ông, tôi cứ
phải suy đi nghĩ lại cho tới lúc những
lời dạy bảo của cha thấm dần vào tim
óc, theo tôi trưởng
thành theo thời gian và tôi không bao giờ
quên nữa !
8. What do I look like ? A bank ? Trẻ con bên này cứ theo chúng bạn đua đòi đủ
thứ. Hôm nay xin tiền mua đồ chơi này,
mai cần đôi giày chơi banh, ngày kia cuốn
sách mới ... Mấy đứa con tôi thường
chỉ xin mẹ vì chúng nó biết bố sẽ
trả lời "bố đâu phải ngân
hàng, tiền đâu mà mua !"
Ngày xưa cha tôi hầu như
không bao giờ giữ tiền trong túi. Mỗi lúc ra khỏi
nhà, mẹ tôi thường phải dúi tiền
vào túi cho ông. Nhưng mỗi lần dẫn
tôi đi đâu, lúc nào ông cũng hỏi
xem tôi có cần gì không, đặc biệt
là những thứ cần thiết cho việc học
chẳng hạn cây thước đo độ để
học toán, vài cây bút chì hay cuốn
tập mới ... chứ ông không đợi tới
lúc tôi phải xin; và gặp lúc không
sẵn tiền trong túi để mua, lúc về
nhà thế nào cha tôi cũng nói mẹ mua
cho tôi những thứ tôi cần. Tôi không
có được cái nhìn tinh tế về
nhu cầu của các con như cha tôi ngày
trước, và nếu có đứa nào xin
mua gì đó, nếu không than rằng mình
không có tiền, tôi lại bảo chúng
nó "về nhà xin mẹ !"
9. When I was your age ... Tôi vẫn thường kể với
các con "ngày xưa lúc bằng tuổi con,
bố phải vừa đi học vừa đi chăn
bò ..." hoặc những điệp khúc
tương tự để nhờ chúng nó phụ
giúp việc nhà, nhất là những việc
"nặng nhọc" như cắt cỏ, làm
vườn, rửa xe ... Mùa hè năm nay con
gái lớn của tôi chuẩn bị lên đại
học nên phải đi làm để kiếm
thêm tiền chi tiêu vì bố mẹ chỉ
có khả năng trả tiền học phí
mà thôi. Tôi tìm dịp định nói
vài lời khích lệ vì sợ cháu
phân bì so đo với bạn bè cùng trang
lứa, nhưng chưa kịp mở lời, cháu
đã nói "con hiểu mà, ngày xưa
bố vừa đi học đại học vừa đi
quét nhà, lau cầu tiêu buổi tối ..."
Ngày xưa cha tôi không bao giờ nói với
tôi "ngày xưa lúc bằng tuổi con"
vì cái "ngày xưa" của cha tôi
gian nan vất vả không bút mực nào tả
xiết. Ông nội tôi mất sớm nên mới
15 tuổi đầu cha tôi đã phải
"cày sâu cuốc bẫm" để nuôi
3 người em còn nhỏ dại ! Khi tôi 15 tuổi,
cha tôi không nói chuyện "ngày
xưa", ông chỉ dùng những đồng tiền
vất vả kiếm được bằng mồ hồi
nước mắt để lo cho anh em chúng tôi
"học hành cho tới đầu tới đũa
!"
10. I love you, son / princess ! Sống ở Mỹ, hầu như ai cũng
học được thói quen bộc lộ tình
cảm bằng lời nói một cách thoải
mái, mặc dầu nhiều khi "miệng nói một
đàng trong lòng nghĩ một nẻo
!" Do đó, việc bố mẹ nói
"thương con" là chuyện bình thường
ở Mỹ. Ngược lại, ở Việt Nam,
nhất là người miền quê như gia
đình tôi, người ta làm nhiều hơn
nói. Nếu tôi nhớ không lầm thì cha
tôi chưa bao giờ mở miệng nói "cha
thương con" nhưng tôi biết chắc chắn
rằng cha tôi thương tôi nhiều lắm. Tình yêu của
cha tôi không diễn tả bằng lời nói
nhưng bằng việc làm và gương sống
suốt đời của ông.
*
Cha tôi không còn nữa !
Các con tôi đang lớn và bắt đầu
chập chững vào đời ... Ngày xưa cha
tôi "nói ít con hiểu nhiều" nhưng
mấy chục năm sau tôi vẫn khắc ghi "lời
cha" trong tâm khảm. Ngày nay tôi nói với
các con nhiều tới nỗi chưa mở miệng
chúng nó đã có thể "lặp lại"
như con vẹt những gì tôi định
nói. Con tôi có hiểu và ghi nhớ lời
tôi nói hay không lại là chuyện khác ! Tôi phải hồi
tâm suy nghĩ để thay đổi cách
"đối thoại" với các con.
Nguyễn Duy-An
(Bai Chuyen)
