Bonjour Việt Nam- người đi, người ở, người về…

(Nguyễn Mạnh Trinh)

 

 

Cách đây không lâu, một trang báo đã làm tôi thẫn thờ. Đọc bài của một tác giả còn sống ở trong nước, hình như là anh Nguyễn Đạt, viết về những con đường mà có lẽ ngày xưa với tuổi thiếu niên của tôi quen thuộc lắm. Bài có hình của con đường dọc theo hai bờ kinh, một bên là bến Lê Quang Liêm, một bên là bến Mễ Cốc. Nhìn những mái ngói rêu phong, nhìn những bờ tường loang lở, một dĩ vãng ùa về trong tôi. Có chất xúc tác, tiềm thức như òa vỡ những cảm xúc. Con đường này, suốt một năm đệ tam đạp xe theo em, lặng thinh nhưng đôi mắt ngỏ rất nhiều. Chỗ này, nơi dốc cầu cao, ngẩn ngơ nhìn theo tà áo trắng, mà lòng nghe nằng nặng những giấc mơ thời vừa lớn. Ở đó, là nơi tôi viết những câu thơ tình, viết mà không dám gửi ....Ở đó, mấy chục năm qua đi, người cũ xa, mất hút. Và, cảnh chắc cũng phong trần lắm. Bao nhiêu là biến cố, bao nhiêu là nước cuốn qua cầu …

 

Tuổi học trò, có những đêm thức khuya học bài, nhưng trí óc vơ vẩn để ở  đâu đâu. Sao trước mặt cứ nhạt nhòa tà áo trắng. Con kinh nước đen, những chiếc ghe chài đen đủi cạnh bờ, những dốc cầu cao cổ độ .... Chao ơi là vương vấn. Bài thơ viết ra, đầy ngây ngất và cũng rất ngây thơ:

 

"Gió sông thổi mạnh cầu cao

anh nghe hơi thở buồn đau vào hồn

trước anh áo trắng cô đơn

anh theo mang một nỗi buồn vào sâu

tóc lưng em xõa về đâu

không gian nào, lịm giấc sầu sông cong

nghe trinh nguyên vỡ trong lòng

mầu áo trắng chợt mênh mông dáng trời."

 

Tôi, như người thích đi trở lại những quãng đời mình, đã qua. Trong tiềm thức, kỷ niệm lúc nào cũng như biển, đầy ăm ắp và bất cứ lúc nào cũng muốn tràn ra.

 

Nhiều người trở lại Việt nam nói bây giờ cảnh và người thay đổi nhiều lắm. Nếu muốn đi tìm kiếm lại cảnh cũ thì khó lắm, hầu như không thể nào. Thành ra, có người trở về nhiều lần nhưng những hình ảnh hiện tại chỉ nhắc nhở đến quá khứ đã xa, kỷ niệm đã mất.

 

Mấy ngày nay, tình cờ, tôi được nghe một ca khúc, và, cái cảm giác như sóng vỡ bờ ấy đã làm tôi thẩn thơ trong giấc mộng du nào . Như một “người đi trên mây”, đọc một bái báo có hình ảnh của con đường cũ, đã rung động. Thế mà, nghe bản nhạc của một người ngoại quốc viết về quê hương mình, do một thiếu nữ Việt Nam nhưng phát âm Pháp ngữ rất chuẩn, lại bồi hồi và xao xuyến gấp bội. Những điệp khúc, như lời thiết tha. Những ngôn ngữ như lời thầm thỉ. Dù rằng những hình ảnh như chiếc trực thăng cuồng nộ trên bầu trời làm tôi thấy có một điều gì lấn cấn trong tâm. Cái hình ảnh tuyên truyền của những người phản chiến thiên Cộng ấy đã thành một hình ảnh tiêu biểu cho chiến tranh chăng ? Sao không có những hình ảnh khác như hầm chôn người ở Huế, hay đại lộ kinh hoàng ở Quảng Trị …? Nhưng cảm giác ấy thoáng mau bởi vì người viết lời là một người ngoại quốc, không có tâm thức và trái tim Việt Nam.

 

Lời của Bonjour Việt Nam có nét bình dị nhưng nói lên được cái tâm cảm nhớ nhung quê hương của những người xa xứ. Có thể nói tuy Marc Lavoine là người ngoài nhưng như mang tâm cảm của người ở bên trong đã sống cùng, đã thở với và chung nỗi niềm ...

 

Tôi chợt nhớ đến trường hợp của Anthony Grey viết "Saigon" mang thật nhiều tính chất dân tộc Việt nam đến nỗi một tác giả là Nguyễn Ước đã dịch và viết thành "Trăng Huyết" như một phiên bản khác dày cả ngàn trang, vừa có tính chuyển ngữ mà còn có chất phóng tác. Và, Nguyễn Ước đã tỏ lòng hâm mộ hết sức với nguyên bản mà ông đã đọc, thích thú say mê.

 

Trường hợp Marc Lavoine và "Bonjour Việt nam" cũng là một tiêu biểu. Dù bản nhạc chưa được hoàn chỉnh lắm theo như tác giả, nhưng khi được Phạm Quỳnh Anh hát thì được ngưỡng mộ rất nhiều. Ít có bản nhạc gây ra tâm cảm phấn khích cho người nghe như thế. Vào web-site Google. Com, search ở Phạm Quỳnh Anh, tôi down load và in ra tới gần cả trăm trang những nhận xét của mọi người bằng nhiều ngôn ngữ khác nhau. Tất cả như cùng chia sẻ với người viết nhạc và người trình bày nhạc một tâm cảm lạ lùng, của những nỗi niềm mà khi nghĩ lại, giống cá nhân tôi. Nghĩa là, của một đại dương bề mặt thì yên tĩnh nhưng ở bề sâu dưới đáy thì lại cuồn cuộn vỡ bờ. Không hẳn là tình hoài hương, cũng không hoàn toàn là những lời than trách, nhưng trong âm điệu, có một điều gì trong veo, của tình tự dân tộc sâu lắng xuống, thành cung bậc làm cho thăng hoa những suy tư, những liên cảm.

 

Điệp khúc “Un jour, j’irai là bas” (Một ngày nào, tôi sẽ trở về nơi chốn đó) nhắc đi nhắc lại thật đã trong không gian chùng xuống những giây thần kinh rung động. Nghe đi nghe lại, vẫn chưa chán, mà đôi khi, còn làm kéo dài thêm cái giây phút của một người còn nuối tiếc một điều gì linh thiêng lắm mà nhất thời chưa định hình được. Lời nhạc lôi vào một cảnh thổ nào, tuy quen thuộc nhưng vẫn thấy hấp dẫn bởi những bất ngờ sẽ gặp, sẽ đến. Lãnh thổ của những người thích chơi vơi, phiêu lưu trong cái bềnh bồng của quá khứ lung linh trong tâm tư. Nghe Phạm Quỳnh Anh hát, tưởng như một người của một xứ nói tiếng Pháp hát, nếu không có chữ Việt Nam với phát âm nghe rõ dấu nặng của chữ Việt. Nhưng lại có một cảm giác xen vào, nếu nghe Phạm Quỳnh Anh, một cô bé sống và lớn lên ở xứ người mà hát được bằng ngôn ngữ Việt Nam thì hay biết bao ! Dù rằng, cô bé ấy đã đi song hàng giữa hai nền văn hóa, giữa hai đời sống và hai ý niệm ….

 

Marc Lavoine đã gửi gấm những điều gì trong nốt nhạc và ca từ của “Bonjour Viêt Nam” ? Thực ra, từ hình ảnh, đến ngôn ngữ đều bình dị. Nguyên bản là :

 

Bonjour Việt Nam.

Racontes moi ce mot étrange et difficile à prononcer

Que je porte depuis que je suis né

Racontes moi le vieil empire et le trait de mes yeux bridés

Qui disent mieux que moi ce que tu n’oses me dire

Je ne sais de toi que des images de la guerre

Un film de Coppola et des helicopteres en colère.

Un jour j’irai là bas

Un jour dire bonjour à mon âme.

Un jour j’irai là bas

Pour te dire bonjour Việt Nam

Racontes moi ma couleur, mes cheveux et mes petits pieds

Qui me porte depuis que je suis né

Racontes moi ta maison, ta rue

Racontes moi cet inconnu

Les marchés flottants et des sampans de bois

Je ne connais de mon pays que des photos de la guerre

Un film de Coppola et des hélicopteres en colère.

Un jour j’irai là bas

Un jour dire bonjour à mon âme

Un jour j’irai là bas

Pour te dire bonjour Việt Nam

Les temples et les Boudhhas de pierre pour mes pères

Les femmes courbées dansc les rizières pour mes mères

Dand la prière, dans la lumière revoir mes frères

Toucher mon âme, mes racines, ma terre

Un jour j’irai là bas

Un jour dire bonjour à mon âme

Un jour j’irai là bas

Pour te dire bonjour Việt Nam

Te dire bonjour Việt Nam.

 

Bản chuyển ngữ được phỏng dịch như sau:

 

Vẫy chào Việt Nam

Kể cho tôi nghe cái tên khó gọi

Khi nằm nôi thuở mới chào đời

Kể về những triều đình xưa cũ

Đôi mắt xếch dấu vết một thời.

Nói rất nhiều những điều khó ngỏ

Khi Việt Nam hình ảnh chiến tranh

Những trực thăng lưng trời cuồng nộ

Phim Coppola khói lửa ngút quanh

Một ngày nào tôi về chốn đó

Chào thân mến linh hồn quê hương

Một ngày nào tôi về chốn đó

Chỉ một câu Việt Nam yêu thương

Nói với tôi màu da, mái tóc

Đôi chân nhỏ từ lúc sơ sinh

Nói với tôi ngôi nhà thân thuộc

Những hẻm đường, làng mạc bao tình

Phiên chợ nổi họp trên sông nước

Thuyền tam bản trời đất lênh đênh

Sao chém giết vẫn hoài trí nhớ

Những đoạn phim khói phủ trời xanh

Những trực thăng lưng trời cuồng nộ

Quê mẹ tôi quặn thắt đoạn đành

Một ngày nào tôi về chốn đó

Chào thân mến linh hồn quê hương

Một ngày nào tôi về chốn đó

Chỉ một câu Việt Nam yêu thương

Tôi sẽ về ngôi chùa lạy Phật

Nguyện cầu thay cho người cha xa

Nhìn thiếu phụ khom lưng trên đất

Gửi ân cần lời mẹ thiệt thà.

Cùng nguyện cầu dưới vầng trăng tỏ

Đêm anh em hội ngộ thiết tha

Dãi tấm lòng về nơi cố thổ

Đất linh thiêng nguồn cội một nhà

Một ngày nào tôi về chốn đó

Chào thân mến linh hồn quê hương

Một ngày nào tôi về chốn đo

Chỉ một câu Việt nam yêu thương.

Một ngày nào tôi về chốn đó

Chào Việt nam yêu dấu lạ thường.

 

Bản nhạc như thôi thúc một buổi trở về. Có một lời hứa hẹn.Tôi sẽ về. Sẽ về để thấy yêu vô vàn quê hương. Để thay người cha thắp nén nhang thơm lên bàn thờ Phật để nguyện cầu những điều tốt đẹp nhất. Để thay lời người mẹ, ân cần nhắc nhở tới những thiếu phụ gập mình dưới đồng sâu, khổ cực một đời. Câu văn trong Quốc Văn Giáo Khoa Thư vẫn còn âm vang : "không có nơi nào đẹp bằng quê hương". Dù rằng, quê hương ấy tả tơi vì bom đạn, vì khói lửa làm đen tối cả một khoảng trời. Chuyện chiến tranh bây giờ đã thành quá khứ, nhưng cái bóng đen ấy vẫn cón ám ảnh nhiều người. Vẫn còn những bi thảm tiếp tục. Vẫn còn những chia phân trong hồn người …

 

Riêng với tôi, cảm xúc đã tạo cho mình những câu tự vấn. Người đi ? Người ở ? Người về? Tôi có phải là người thật lòng yêu quê hương xứ sở không ? hay chỉ là trong đầu môi chót lưỡi ? Ai mà chẳng muốn về thăm quê nhà. Ai mà chẳng yêu đất nước và mong mỏi quốc gia hùng cường tân tiến ? Thế mà, sao bây giờ, tôi chỉ tự hứa với mình. Sẽ có một ngày trở về. Còn bây giờ, thì chưa …

 

Gần đây tôi có đọc một lá thư của một người lính bị tàn phế gửi cho một người bạn từ Việt Nam. Bức thư có nhiều đoạn làm tôi suy nghĩ:

"… Các anh ạ ! Bây giờ thì buồn quá ! Các anh- những sĩ quan QLVNCH, những người anh của chúng tôi, những Đại Bàng, những Bắc Đẩu, Hắc Báo của ngày nào một thời tung hoành ngang dọc khắp các chiến trường .... các anh đã có một thời quang vinh và một htời nhục nhã, giờ đây sau 30 năm vẫn lặng lẽ, các anh cũng nhòa đi hình ảnh của ngày xưa ?

 

Các anh đã quên rồi sao ? Quên rồi những chiến sĩ thuộc quyền của các anh đã nằm xuống vĩnh viễn trên đất mẹ thiêng liêng quên những đồng đội còn sống sót trong một tấm thân tật nguyền đau khổ, sống lây lất ở đầu đường xó chợ. Xin cảm ơn các anh về những đồng đô la mà các anh gửi về cho chúng tôi trong chương trình giúp đỡ thương phế binh QLVNCH. Những đồng tiền đó dù có giúp cho chúng tôi trong một thời gian ngắn, dù có an ủi cho những đớn đau vật chất được đôi phần nhưng cũng không làm sao giúp chúng tôi quên nỗi nhục nhã mất nước ! Chúng tôi cần ở các anh những chuyện khác, các anh có thấu hiểu cho chúng tôi hay không ? Tôi đã hiểu vì sao thằng khuân vác ở xóm trên, thằng vá xe đạp ở đầu đường, thằng chống nạng đi bán vé số ở cạnh nhà lại ghét cay ghét đắng đám Việt kiều. Họ là những người lính năm xưa, họ đã từng tuân lệnh những Đại Bàng, Thần Hổ xông pha nơi trận mạc. Họ đã từng chắt chiu từng đồng bạc nghĩa tình chung thủy gửi vào tận chốn tù đày thăm các anh. Họ đã từng uống với các anh chung rượu ân tình ngày đưa các anh lên phi cơ về vùng đất mới. Họ từng nuôi nấng một hoài vọng, một kỳ vọng ngày về vinh quang của QLVNCH.

 

Nhưng chính các anh đã làm họ oán ghét đến độ khinh bỉ khi các anh áo gấm về làng, chễnh chệ ngồi giữa nhà hàng khách sạn 5 sao tung tiền ra để tỏ rõ một Việt Kiều yêu nước. Các anh có biết không ? Từ trong sâu thẳm của cuộc đời, những người lính VNCH đang lê lết ở ngoài cửa nhà hàng mà các anh đang ăn uống vui chơi, đang nhìn các anh với ánh mắt hận thù. Hận thù lớn nhất của người lính là sự bội bạc, là sự phản bội ! Không biết khi tôi kết tội các anh là phản bội có quá đáng hay không, nhưng các anh hãy tự suy nghĩ một chút sẽ thấy rõ hơn chúng tôi. Tôi không tin là tất cả các anh đã biến thái thành những tên Việt gian nhưng sự trở về như các anh trong hiện tại là đồng nghĩa với sự phản bội. Các Anh đã phản bội lại Tổ Quốc và rõ ràng nhất các anh đã phản bội lại chúng tôi …"

 

Đọc lá thư ấy, lòng tôi như chùng xuống. Mỗi một người đếu có hoàn cảnh cũng như cách chọn lựa riêng nhưng tôi không ngờ rằng trong sâu thẳm của những người lính cũ còn có những nỗi niềm như thế. Sự phân cách quá sâu đậm, những con sông chia cách vẫn chưa thể lấp bằng được. Ngẫm suy lại, từ một khía cạnh nhìn ngắm khác nhau, đã có những khác biệt cho từng hành động …

 

Nghe nhạc Marc Lavoine với tình tự quê hương Việt Nam qua tiếng hát Phạm Quỳnh Anh, đã là những giây phút hạnh phúc tuyệt hảo hiếm có trong đời. Tôi như đã trở về quê hương tôi bằng tâm tưởng. Tôi ngỡ mình như một người trẻ tuổi trở về, thay lời cha lời mẹ cảm tạ đất nước. Tôi ngỡ mình đang trong hành trình về nguồn, dù có thể rằng mãi mãi tôi sẽ chỉ là người luôn ở lề đường, cả nơi mình lưu lạc xứ người và nơi lạc lõng xứ mình. Tôi có thể quên đi một thời chiến tranh, của lúc mà anh em một nhà hằm hè chong mũi súng nghinh nhau bởi biết rằng tất cả chỉ là nạn nhân của một cuộc chiến ủy nhiệm. Cái hình ảnh những chiếc trực thăng cuồng nộ bầu trời của nhạc Bonjour Việt Nam ấy hình như chỉ tượng trưng cho một phía. Còn nhiều hình ảnh khác, tượng trưng của bên kia, của cuộc chiến nhân dân tàn bạo, tuy chưa nhắc đến nhưng đã sẵn từ liên tưởng. Nghe đi nghe lại bản nhạc thấy thấm thía, cả nỗi buồn lẫn nỗi đau, cả hạnh phúc và thất vọng.

 

Đọc lá thư, nghe bản nhạc, những suy tư xen kẽ nhau. Quê hương đẹp lắm, hãy về, hỡi người đã ra đi, lời nhạc thủ thỉ. Nhưng, người về, trở lại quê xưa, đừng làm người phản bội, đừng đóng vai tuồng áo gấm về làng, đừng cợt đùa trên nỗi đau người khác, bức thư nhắc nhủ. Người đi, người ở, người về ? Thôi thì, cứ hãy bắt đầu một giấc mơ đẹp của người đi tìm lại hình bóng quê hương. Tôi bắt đầu nghe lại. Nhạc Marc Lavoine, giọng hát Phạm Quỳnh Anh. Bonjour Việt nam: "Un jour j’irai là bas. Un jour dire bonjour à mon âme. Un jour j’irai là bas. Pour te dire bonjour Việt nam. Te dire bonjour Việt Nam…"

 

 

Nguyễn Mạnh Trinh

 

(Sưu Tầm Liên Mạng chuyển)