CON GÁI THÀY
GIÁO LÀNG
(Võ Thị Điềm Đạm)
* Mến tặng chị em
Lời người chị kể sau chuyến về
thăm Việt Nam:
"Má yếu lắm rồi nhưng đầu
óc má vẫn còn nhanh nhẹn như
xưa." Chị dùng chữ "nhanh
nhẹn" làm tôi vừa buồn cười vừa
thấm thía cách dùng chữ của bà chị
một thời nổi tiếng nàng thơ ở
trường Sư Phạm Sài Gòn. Không
ai dùng chữ "nhanh nhẹn" để diễn
tả khả năng làm việc của bộ óc
con người. Bà chị này đã từng
nổi tiếng (chỉ trong gia đình thôi
!) về tài dùng chữ vừa mỉa mai vừa
thật lòng, vừa bóng vừa thực, vừa
diễu vừa nghiêm .. Mà ngay chính chị cũng
không có dụng ý, đến chừng thấy
chị em cười nghiêng ngửa, chị mới vỡ
lẽ .. chị
này hơi chậm tiêu !
Chữ "nhanh nhẹn" trong trường
hợp này rất thích hợp. Má chúng tôi !
Chúng tôi đã từng đi từ
ngạc nhiên đến giật mình vì
cách suy diễn nhanh chóng, cách làm
bài toán cộng trừ nhân chia trong đầu
thật nhanh và chính xác của một người
đàn bà chỉ học hết bằng sơ
lược tại gia. Bà Tư Bê, vợ
ông chồng thông thái, má của lũ con bảy đứa, lũ con thường
tự hào mình là cây toán trong lớp
dù trai hay gái, đã từng cho chúng
tôi đo ván về tài tính nhẩm.
Là con gái lớn của một thày
giáo làng Đại Nẫm, Phan Thiết, người
thày dạy chữ quốc ngữ đầu tiên
của làng. Sau cậu Ba là má tôi, thứ
Tư, tên Bê, dì Năm tên Xê và tiếp
theo đó .. hai
dì út lại có tên thật mỹ miều
so với những người nhà quê thời
đó: Xuân Lan và Thu Cúc (Làn thu thủy, nét thanh sơn,
Xuân Lan Thu Cúc mặn mà cả hai). Người con cả của ông
bà ngoại đã mất từ nhỏ, không
thờ cúng gì cả và cũng là đề
tài cho chúng tôi tò mò bàn
cãi:
- Không biết mình có cậu Hai hay
dì Hai ha.
- Chị không logic chút nào hết.
- Hả ?
- Tui chắc chắn
là dì Hai.
- Ngon há, mi hỏi
bà ngoại hả ?
- Cần gì hỏi.
Ông ngoại là thày giáo dạy chữ quốc
ngữ đầu tiên ở làng. Để
làm gương, ông ngoại đặt tên cho
ba người con gái đầu lòng là A,
Bê, Xê. Suy diễn ngắn đường cũng
hiểu là mình có dì Hai và chắc
chắn tên A chứ không phải cậu Hai.
- Thông minh ! Có
nghĩa là ông ngoại còn làm một cuộc
cách mạng nhằm nâng cao kiến thức phụ
nữ nước nhà. Đặt tên ba người
con gái là A,B,C là có dụng
ý chứ đâu phải ông ngoại quê
mùa, nghĩ sao thì đặt tên cho con như
vậy.
- Quê mùa sao
được. Các cậu đều mang tên ngon
lành, ai cũng Nguyễn Chánh ..
- Má biết đọc
biết viết là ngon hơn đa số phụ nữ
thời đó.
- Má còn biết
làm thơ nữa chớ bộ.
- Không những biết
làm thơ mà còn thuộc nhiều thơ nữa.
- Ông ngoại
ngâm thơ, đọc thơ cả ngày, không
muốn cũng thâm vô từ từ. Tụi
mình còn được thâm, huống hồ
chi má.
- Mê hát bộ,
mê cải lương, mê phim Ấn Độ,
mê phim tình cảm Tàu.
- Có mộng cải
tổ xã hội.
- Nếu mùa lúa
năm đó ở Dinh Điền không bị
"mấy ổng" tịch thu thì má
đã thực hiện được lý tưởng
nâng cao kiến thức cho đồng bào thiểu
số ở một buôn Thượng. Má dự
định sau mùa lúa là má sẽ cho
xây một trường học rồi vận động
ông quận trưởng quận Tánh Linh bổ
giáo viên về dạy học cho người
Thượng.
- Ưa thương vay,
mang cực nhọc về nhà cho con cái. Có nhớ
chuyện thằng Minh Teo không ?
- Ừ, thấy con
người ta èo uột, tám tuổi
mà nhỏ như đứa trẻ lên bốn, cả
ngày không nói một tiếng. Má quyết
định đem về nuôi một thời gian, bắt
tụi mình đút cơm, chuyện trò với
nó, chơi với nó, đi chơi đâu cũng
phải dắt nó theo ..
- Coi vậy mà cũng
có kết quả chớ bộ. Má sư phạm
lắm, cho con nít chơi với con nít thì con
nít mới phát triển bình thường. Nửa
năm sau là nó chạy giỡn có thua gì
tụi mình đâu, còn la to hơn nữa chớ.
Chừng Ba Má nó xin nó về, nó
khóc, nó la .. Vậy mà
bây giờ học lớp đệ thất trường
Phan Bội Châu, ngon lành như ai chứ bộ.
- Nhớ cái áo ấm
màu nâu đẹp thiệt đẹp dì Bảy
tỉ mỉ đan cho tui trước khi dì theo dượng
Đệ đi tập kết không ?
- Ờ, bữa tối
đó tui cũng run gần chết. Đang đi, bả
ngồi bệt trước nhà mình, máu me
tùm lum. May mà có má ở nhà. Má
đem vô nhà, cắt nhau, tắm rửa, cho em
bé bú sữa, rồi lấy cái áo ấm
kỷ niệm của dì Bảy, bọc thằng nhỏ,
cho nó luôn cái áo.
- Cái áo ấm
đẹp thiệt là đẹp.
- Đến giờ mi
còn tiếc sao ?
- Tui có tiếc bao giờ
đâu, tui phục má lanh trí cứu người,
thương người.
- Má còn bao bọc
nuôi dưỡng bà Hai Mù vì bà
không có con cháu, cho đến khi bà chết.
- Tui là chuyên
viên tiếp tế gạo, nước mắm, than củi .. cho bà Hai
Mù đây chớ ai.
- Có máu làm
cách mạng.
- Tại mê ba, ba bỏ
về thành, làm má phải theo, nhưng trong bụng
còn ấm ức lắm, kể chuyện trong chiến
khu hoài.
- Bởi vậy mới bị
"mấy ổng" lừa cho một trận, thâu
mua hết trơn mùa gặt năm đầu ở
dinh điền Tánh Linh rồi chỉ trả bằng
tờ giấy chứng nhận.
- Bao nhiêu vốn liếng
tiêu tan, nợ nần chất đống. Tụi
mình cũng lao đao nghiêng ngửa theo. Có khi
nhà ăn cơm với cá nục kho và canh
bí rợ suốt mùa, ngán tận cổ.
- Nếu không vì
ba chị là má đi tập kết hồi năm
năm mươi tư mất tiêu rồi.
- Thì tui được
bú sữa Gi-Gô.
- Ở đó
mà bú sữa Gi-Gô. Bú nước
cháo pha đường cho lớn không nổi
luôn. Một mình ba làm sao nuôi nổi ba
đứa con thơ con dại.
- Thì đâu
có thằng con trai đầu to lưng bự, tay
chưn thòng lòng.
- Ba ém tài
má.
- Hay là ba có khả
năng dung hòa được cái máu làm
cách mạng và máu nghệ sĩ của
nhà ngoại trong má, biến thành máu kinh
doanh, máu cầu tiến.
- Lý thuyết
này nghe sao mơ hồ, không có căn.
- Má có máu
kinh doanh nhưng không có máu bà nội trợ
đảm đang như dì Năm, dì Bảy,
dì Chín .
- Quần áo chồng
thì bỏ tiệm giặt ủi.
- Nấu ăn cũng
không điêu luyện.
- Không biết
thêu thùa đan may như mấy dì.
- Cần gì làm
bà nội trợ đảm đang. Có người
làm, có thì giờ dẫn con đi coi xi
nê, đi coi cải lương .. và có
thì giờ làm thơ .. bắt
con cháu học thuộc. Đứa nào thuộc một
bài thì cho tiền.
- Có thì giờ
mê đánh bài tứ sắc nữa chớ.
- Cũng lạ há !
Ba với má mỗi người một tánh, một
đam mê, thế mà sống thiệt là thuận
hòa. Người thì cầu an sống đời
công chức, chỉ biết vui thú với
sách báo, bàn cờ. Người thì
xông xáo ngoài thương trường,
không bao giờ chịu bằng lòng với
công ăn chuyện làm đang có, lúc
nào cũng tìm cách cải tiến, đổi
mới.
- Bởi vậy nhịp
sống kinh tế nhà mình lên dốc xuống
dốc đều đều, làm cuộc sống tụi
mình cũng lao đao theo mà má là chủ
chốt.
- Nhưng có khi
nào mi xin tiền mua sách, mua truyện,
đóng tiền học thêm, đi xi nê
.. mà má không cho
chưa ? Dầu cho nhà đang hồi thất bại.
Má chịu chơi ở chỗ đó.
- Má còn có
mộng cho con học cao nữa chớ.
- Ba học cao
hơn má nhưng không có mộng cao bằng
má. Đứa thì má muốn cho học dược
sĩ để mở tiệm thuốc tây, đứa
thì học bác sĩ để mở phòng mạch,
đứa thì học làm giáo sư để
mở trường học .. bất kể gái hay trai.
- Má có ý
định đầu tư vô lũ con mà.
Không biết ai sẽ đạt được ước
nguyện cho má đây, không phải tui à
nhen.
- Tui thấy má tiến
bộ lắm về phương diện nam nữ
bình quyền.
- Cái này ta nghĩ
má bị ảnh hưởng ông ngoại, ba
mình. Con gái nhà ngoại ai cũng được
cho đi học đâu có thua gì con trai.
- Ngoại trừ má
vì má là con gái lớn, phải phụ
bà ngoại buôn bán.
- Còn chủ
trương của ba là "nhất nghệ tinh, nhất
thân vinh", dù trai hay gái đều phải
có một nghề để tự nuôi thân, nhất
là con gái, sẽ không bị lệ thuộc
vào chồng. Mình có bao giờ nghe ba hay
má nói "con trai của mình .."
lần nào đâu.
- Bởi vậy ông
Hoàng, con trai trưởng mà không được
ưu tiên cái gì hết. Nhóc Hưng
nhà mình cũng đâu có được
cưng chiều hơn ai.
- Mà lạ lắm
nghen. Tui để ý thấy ba không bao giờ chở
má đi dạo trên cái xe mô-bi-lếch
cà bịch cà tang của ba há !
- Không đi chung chớ
nói chi đi dạo chung.
- Vậy chớ mi
có thấy vợ chồng bác Chỉnh, vợ chồng
chú Sáu Sang, vợ chồng cô Ba, có ai
đi chung nhau ra đường lần nào chưa ?
- Hi .. hi .. chắc thời đó còn mắc
cỡ.
Má chúng tôi
đại khái là như vậy đó,
người đàn bà phong phú đa tài
đa dạng, nhất là óc tổ chức
và tài suy diễn, tính nhẩm. Cái
tài tính nhẩm thần khốc, đã từng
cho lũ con giỏi toán, ông chồng thông
thái đo ván.
Công việc mua
lúa từ xe này đến xe kia ("Xe"
là đơn vị để chỉ số lượng
lúa, chừng một trăm giạ thì phải,
khoảng tám bao bố), trữ lúa ở nhà
máy để xay gạo bán dần quanh năm,
tính toán lời lãi để định
giá lúa, giá gạo .. thế
mà bà không hề dùng bút giấy.
Đong lúa xong,
nhà một nông dân ở Ngã Hai, bà bắt
đầu tính cho nhà nông:
- Một xe giá ba
ngàn sáu, năm nay nhà chú được
hai xe bốn chục giạ, vị chi là
.. ba ngàn sáu, ba ngàn sáu, ba trăm
sáu, ba trăm sáu, ba trăm sáu, ba trăm sáu ..
Trong khi anh con trai của
chú thím nhà nông tìm giấy viết,
chưa kịp ghi thì bà nói:
- Tám ngàn
sáu trăm bốn chục. Chú thím mượn
trước hai ngàn rưỡi, còn lại
sáu ngàn một trăm bốn chục.
Chú thím nhà
nông nhìn, chờ cậu con trai thông thái
loay hoay tính, mười phút sau, gật đầu.
Mỗi tối, chị em
chúng tôi thường quây quần ở
nhà trong vì phòng này rộng, thoáng
mát, đủ chỗ cho bộ ván ngựa,
cái giường, cái bàn ăn, cái
võng vải bố .. cả chỗ
giặt đồ và hồ nước. Người nằm
trên bộ ván gõ đọc truyện, người
đu đưa chiếc võng hát vu vơ, người
ngồi co rút chân ở góc gường đọc
truyện hình, vài ba người chơi cờ
cá ngựa .. Ba ngồi dựa
lưng ở cái ghế bố đọc báo,
má ngồi bệt ra nền nhà xi măng soạn
vá mấy cái bao bố để ngày mai xay gạo
ở nhà máy lớn. Chị Hai Cao đang bớt
lửa nồi chè đậu xanh hột nấu với
đường tán ở phía sau bếp. Con Tư
ngưng đọc truyện hình, nói trống
không:
- Lạ há, má với
chị Ba cùng tuổi con rồng, cách đây
mười hai năm, hồi má mới sanh chị ba,
tuổi má gấp tuổi chị Ba hai mươi bốn
lần. Bây giờ mười hai năm sau, tuổi
má chỉ gấp ba lần tuổi chị Ba.
Chưa ai kịp nuốt
trôi ý tưởng bất chợt khá rắc
rối của con Tư thì má lên tiếng:
- Mười hai năm
sau, tuổi má chỉ gấp hai tuổi con Ba thôi.
- Hở ?
- Hả ?
- Ờ há !
Ba cười cười,
tiếp chuyện:
- Theo cái đà
này, mười hai năm sau nữa, má mày bằng
tuổi con Ba.
- Ông nói sai
bét. Chừng đó tuổi tui gấp năm tuổi
con của nó.
- Trời ! ! !
Và óc tổ chức
thì cho đến nay tôi vẫn tự phụ
là tháo vát những lúc gia đình
có tiệc tùng, những lúc nhận chịu
trách nhiệm tổ chức này nọ ở sở
làm .., nhưng so với má tôi, trong thời buổi
không có điện thoại, không tự
lái xe, không có chuyện đặt hàng,
bà có bảy đứa con, tôi chỉ có
hai nhóc tì .., tôi thua xa Bà. Cứ mỗi dịp
Tết, đám giỗ ông nội bà nội
là chúng tôi phải phục má, ba tôi
cũng vậy. Từ khi bà nội mất, ba tôi
lãnh phần cúng giỗ. Tiếng là ba
tôi nhưng má tôi lãnh trọn bộ,
hình như ba không đụng tới móng tay,
chỉ tiếp trà các ông các bác từ
Đại Nẫm xách dù xuống ăn giỗ
nhà tôi và trong bụng bao giờ cũng chờ
một gói xôi vị nếp than đặc biệt
do má tôi nhét vô giỏ làm quà buổi
chiều trước khi về. Mỗi lần có giỗ,
giỗ ông nội, giỗ bà nội là
má tôi chuẩn bị một cách âm thầm
đủ mọi thứ, nếp, rượu nếp, đậu,
mượn người nuôi heo chia đôi từ
sáu tháng trước, gà vịt mua về
nuôi cho mập cả mười ngày. Trước
ngày cúng tiên, mấy người mối
lúa của má tôi từ Ngã Hai, Phú Hội
mang trái cây, rau cải, bông hoa ..
để từng rổ ở nhà sau, như má
đã đặt từ lâu. Tiệc giỗ năm
nào, bà con nội ngoại từ Đại Nẫm,
láng giềng hàng xóm làm đầy
dãy bàn ngoài phòng khách, hai bộ
ván và bàn ăn nhà sau.
Còn Tết thì
khỏi nói. Mọi sự được chuẩn bị
chu đáo, bánh tráng, nếp nổ, rượu
nếp than, heo nuôi chia, gà vịt ..
rộn rịp từ giữa tháng chạp
.. cho tới những phong bì lì xì lớn
nhỏ theo tuổi cũng đã được nằm
sẵn trong túi áo má tôi trước
ngày mồng một. Quần áo mới cho
chúng tôi cũng được đặt may
cùng lúc, cất trong tủ, từ tháng mười
một. Cúng giao thừa xong thì coi như chỉ
việc ngả lưng ăn tết. Bánh, mứt, cốm,
măng kho, thịt kho, bánh tét, củ cải chua,
củ kiệu chua, rượu nếp than, cơm rượu,
cây mai, chậu cúc, chậu vạn thọ
.. đâu ra đó, tươm tất cho đến
mười giờ khuya đêm ba mươi bà mới
yên tâm ngủ để chờ cúng giao thừa.
Không những sắp xếp từ trong ra ngoài cho
cái gia đình với lũ con bảy đứa,
cộng thêm vài đứa cháu, má
tôi còn chu cấp cho nhà nội, nhà ngoại
món này thứ kia để ăn Tết. Ngay cả
tiền cho ông ngoại đánh bài mấy
ngày Tết, năm nào cứ đến trưa ba
mươi là má tôi sai chị Ba đạp xe
đem lên cho ông có mà vui chơi.
Trước ngày khai
trường mỗi năm chừng nửa tháng
là tập vở đã được chất từng
chồng cao trên bàn học chung. Mỗi đứa
hai bộ quần áo mới để đi học, một
bộ để bận ở nhà đã được
đặt may cùng lúc.
Mùa Tết Trung Thu
thì dây sóng lá, hồ, giấy màu .. một chiều nào
đó được má bày trên bàn
học, thế là cả tuần đó tụi
tôi mặc sức mà trổ tài làm lồng
đèn. Năm nào má tôi cũng hợp
tác với gia đình chú sáu Sang,
bác Sắc để lũ con nít chúng
tôi gần hai chục đứa cứ đến
đêm Trung Thu sau khi đi diễn hành lồng
đèn với trường ở vườn bông
lớn, tụ họp lại để được chia
bánh kẹo và một màn văn nghệ bỏ
túi do lũ nhỏ chúng tôi tự biên tự
diễn với sự khuyết khích của người
lớn đang ngồi uống trà ăn bánh trung
thu, loại bánh đắt tiền nên chúng
tôi mỗi đứa chỉ được một
góc tư cái bánh.
Đó là những
chuyện lớn. Còn biết bao chuyện nhỏ
hàng ngày trong gia đình mà má
tôi, một người rất bận rộn
ngoài thương trường, đều được
má chuẩn bị đâu ra đó. Không biết
má tôi có hiểu thấu đáo chữ
"tập thể" hay không nhưng mọi sinh hoạt
gia đình tôi đều mang bóng dáng tập
thể, có lẽ vì con đông, má
tôi bận rộn mà lại rất chu
đáo, nên phải làm chung được
cái gì thì làm. Ngay cả chuyện
đánh đòn, tụi tui cũng bị ăn
đòn tập thể, lũ con nhớ đời. Nghĩa
là một ngày đẹp trời nào
đó, má kêu sáu đứa con lên nằm
xếp hàng trên bộ ván gõ ngoài
phòng khách, mặt úp xuống. Má bắt
đầu nhịp nhịp cái roi, với giọng thật
bình tĩnh ngọt ngào, bà kể tội từng
đứa, răn dạy kèm theo vài cái roi
làm đứa nào đứa nấy nước mắt
ròng ròng mà tai thì vểnh nghe lời kể
tội hấp dẫn cho "nạn nhân" kế tiếp,
ngay cả "nạn nhân" cũng không nhớ
là mình bị tội gì. Đánh
đòn chung cho đỡ mất thì giờ
và chắc cũng để nhắc nhở lũ con
cái quyền lực của bà, vì công
ăn việc làm, bà phải giao hết chuyện
ăn học, giáo dục lũ con cho ba tôi. Biết
bao nhiêu chuyện .. Khả năng tổ
chức của bà được thi thố từ
ngày thường cho tới ngày giỗ, ngày
Tết, lễ hội ..
Có một điều
làm tôi bận tâm nhất khi tôi
đã làm mẹ, biết chăm sóc cái
gia đình nhỏ bé của tôi, là nhớ
lại những lần ba dẫn chúng tôi đi
chơi hoặc ở Đá Ông Địa, hoặc
ở Rạng, không bao giờ có mặt má
tôi. Lúc đó chúng tôi coi đó
là một điều tự nhiên.
Sáng chủ nhật
đẹp trời nào đó, ba tuyên bố buổi
nay cho mấy đứa nhỏ đi tắm biển ở
Đá Ông Địa. Thế là chúng
tôi rộn rã thay cái quần phồng, hai chị
lớn thì mặc thêm áo cánh ở trong.
Má tôi mướn xe lam từ lúc nào
không biết, xịch xịch đậu trước
nhà, chúng tôi dành nhau ngồi ngoài,
không ai quan tâm là má có đi hay không.
Buổi trưa, tắm, chơi, rượt bắt cua bắt
còng đã đời, chị Hai Cao dọn cơm
vắt ăn với muối mè hay thịt ram mặn.
Món cơm vắt của
má tôi lúc bấy giờ ngon không thể
tưởng. Món này bao giờ cũng tự tay
bà làm. Cơm gạo dẻo có trộn
chút muối, một cái khăn trắng mỏng
đủ ướt. Bà trải khăn ra mâm,
đổ cơm nóng lên khăn, cuốn nhanh lại,
dằn, bóp chặt cho đến khi ổ cơm vắt
tròn đều dài độ gang tay, đường
kính độ sáu centimet. Mỗi ổ bánh
được gói chặt bằng lá chuối
đã được hơ nhanh qua bếp nóng.
Đến chừng ăn thì cắt ra từng
lát như bánh tét. Đôi lúc,
bà nổi hứng, bà vắt cho mỗi đứa
con một vắt, gói riêng cho từng đứa.
Đó là lúc chúng tôi sung sướng
nhất khi được chị Hai Cao đưa chia những
ổ cơm vắt nho nhỏ xinh xinh, chỉ của
riêng mình.
Ăn ngon, tắm
mát, đùa giỡn thỏa mãn nhưng
không ai trong chúng tôi thắc mắc là:
Má đâu ? Sao má không ra đây nghỉ
ngơi như chị em mình, như ba ? Má
không cần những ngày nghỉ ngơi sao ? Mặc
dù mọi việc đều do bàn tay sắp xếp
của má ! Âm Thầm ! Làm sao má
chúng tôi có thì giờ tham gia vào những
giây phút vui chơi của các con ? Cả
ngày ! Nhưng mọi điều kiện để cuộc
vui được toàn mỹ đã do má
tôi chuẩn bị chu toàn. "Lòng Mẹ"
của bà là thế đó ! Một đề
nghị của ba tôi dành cho lũ con là
bà nhanh chóng chuẩn bị, hưởng ứng hết
lòng .. chỉ cần giúp lũ
con học giỏi thêm, tẩm bổ đầy đủ
hơn, vui chơi thoải mái hơn, phát triển
toàn diện hơn là bà không ngại
khó nhọc, không ngại tốn kém.
Sau năm bảy
mươi lăm, chỉ là một công chức nhỏ,
ba chúng tôi không phải đi ở tù
như những người khác, nhưng ông xin nghỉ
việc, không muốn cộng tác với chính
quyền mới. Với ông chồng chán thời,
với lũ con học hành bấp bênh, má
chúng tôi một mình lèo lái nhịp sống
gia đình trong cơn sóng gió chung của
toàn miền Nam. Mặc cho ông chồng mang nặng
tư tưởng phản động tránh né
chính quyền, tránh né hội họp. Mặc
cho lũ con bất bình ngấm ngầm chống đối,
tưởng không thể đội trời chung với
quan thày Cộng Sản. Một mình má
tôi bắt tay làm hòa với những hống
hách theo thời của người hàng xóm bỗng
chốc trở thành tổ trưởng, tổ
phó. Một mình bà thu xếp trả công
cho hàng xóm đi làm thủy lợi thay lũ
con sáu đứa. Một mình chạy chọt cho
thằng con trai út không bị đi nghĩa vụ
qua Campuchia ..
Má chúng tôi
âm thầm ôm nỗi buồn thế sự của
ông chồng đã một mình về quê
dùng bàn tay thư sinh biến ruộng hoang
thành mảnh vườn làm căn bản cho lũ
con tìm đến nương thân khi tình thế
đi vào đường cùng. Âm thầm
cưu mang những ý tưởng phản động
ngấm ngầm của lũ con trước bao bất
bình. Âm thầm tìm mọi phương
cách chống đỡ, xoay trở, bao che để chồng
mình, con mình không phải trực tiếp
đối đầu với chính quyền mới.
Sống với Cộng Sản,
sống với bất bình, gây gổ với cấp
trên, chống đối, cứng đầu,
.. chẳng làm được gì, chẳng
dám có ước mơ vượt biên như
mọi người vì lũ con hiểu rõ
hoàn cảnh kinh tế gia đình. Để rồi
một cuối tuần, lũ con như thường lệ,
về nhà để được tẩm bổ,
bà tuyên bố: "Má lo được một
chỗ đi vượt biên, các con ai muốn
đi trước ? Đi được một đứa
là lần lượt đứa này lo cho đứa
kế."
Chuyến đó
không thành, nhưng ý tưởng vượt
biên tìm đường thoát đã mở
đầu cho chục chuyến về sau, bao nhiêu vốn
liếng làm ăn của bà mất hết đợt
này sang đợt khác. Cuối cùng thì lũ
con trốn thoát. Lũ con ra đi, không một
quay lưng nhìn lại để nhận mang theo
hình ảnh má mình đứng dựa gốc
cây me nhà ngoại, cố nhón chân nhìn
theo bóng ba đứa con gái mất dần mất
dần trên đường xuống bãi chiều
hôm đó, mất và không bao giờ
còn gặp được nữa. Lũ con ra đi
không một vấn vương về sự mất
mát đớn đau mà ba má mình sẽ
nhận chịu.
Bây giờ, trong những
lần quây quần bên nhau đốt lò
hương cũ, nhìn lại những sinh hoạt
trong cái tiểu gia đình của chính
mình, chị em chúng tôi thường lắc
đầu bái phục má chúng tôi, thắc
mắc không hiểu làm sao bà có thể
đảm đương nhiều chức vụ cùng
một lúc: Bộ trưởng bộ Kinh Tế, bộ
trưởng bộ Ngoại Vụ, bộ trưởng bộ
Nội Vụ, bộ trưởng bộ An Sinh, bộ
trưởng bộ Y Tế, bộ trưởng bộ
Xã Hội .. Ba tôi tiếng
là thủ tướng nhưng chỉ được
tài đề ứng, tài bàn ..
sau đó là má tôi lãnh hết, thu xếp
hết, không cần bàn tới bàn lui, trong sự
tin tưởng tuyệt đối của thủ tướng
và toàn dân. Hai cánh tay vươn những
ngón thon dài của bà vẫn mãi mãi
cố gắng thu xếp mọi ước muốn nhỏ
lớn của lũ con đã thành gia thất, sống
xa bà ngàn dặm, cho đến ngày hôm
nay, mọi sự. Thế mà chúng tôi,
không ai thực hiện nổi, không ai cố gắng
tận lòng để những ước mơ của
bà được hoàn mỹ, không ai
thành bác sĩ, dược sĩ, giáo sư
để bà mở phòng mạch, tiệm thuốc
tây, trường học.
Sống trong ngành
giáo dục lâu năm, tôi mới nhìn nhận
rằng má chúng tôi là một nhà
giáo dục thật là thực tiễn, không cần
tốt nghiệp một trường Sư Phạm
nào, không cần nghiên cứu, không cần
tham khảo một quyển sách nào. Cùng với
chồng, bà biết tạo đủ mọi điều
kiện để lũ con được lớn lên
trong không khí gia đình thuận hoà
êm ấm, tuổi trẻ phát triển vững bền
và tự tin, một nền tảng căn bản cho mọi
đứa trẻ bất cứ giàu nghèo.
Bà không giỏi
đan thêu, bánh mứt, nhưng chúng tôi,
bốn người con gái của bà khéo
léo chuyện nội trợ không kém một
người bạn nào. Học nữ công ở
trường, học lóm bạn bè, học qua
dì Chín, chúng tôi muốn làm món
bánh, đan cái áo, thêu cái khăn
bàn, móc cái màn cửa, may cái
áo kiểu mới .. chỉ cần
xin tiền là bà sốt sắng cho, không hỏi
tới hỏi lui. Tôi nhớ hồi năm học lớp
chín, tôi mới học may trong những giờ nữ
công với cô Nhan, tôi tìm lục trong tủ
ra một xấp vải má tôi mua để
dành may áo Tết. Tôi loay hoay cắt may một
cái áo bà ba cho má, vạt áo dỉnh
ra ngoài, cổ áo chật phải sửa tới sửa
lui thành rộng tênh .. vậy
mà bà mua thêm hai xấp vải nữa biểu
tôi may cho bà. Quả thật, đến cái
áo thứ ba thì áo đẹp không thua
gì đưa tiệm may. Và tôi trở
thành thợ may của gia đình, đồ bộ,
áo dài, quần tây, pyjama ..
cỡ nào tôi cũng thử tài, xấu
có, đẹp có, nhưng ai ai cũng thỏa
mãn. Kinh tế gia đình có xuống dốc
đến độ nào đi nữa thì cái
máy may hiệu Singer bao giờ cũng hiện diện
trong gia đình chúng tôi. Sau năm bảy
mươi lăm, tình hình kinh tế cả nước
xuống tận cùng, nhờ cái khéo léo
may vá tự học và cái máy may Singer,
có lần tôi dự định mở tiệm may
kiếm sống qua ngày. Cái khéo léo của
chị em chúng tôi không do má dạy bảo
nhưng do má tạo điều kiện tốt để
phát huy và phát triển.
Có một lần,
tôi và người chị kế than với nhau:
- Bác Chỉnh
gái ở nhà, tụi Minh Thảo, Minh Thu, có
chuyện gì cũng hỏi ý má nó.
Bà Minh Thảo rã đám với bồ,
bác Chỉnh gái dỗ dành. Má mình
đâu có thì giờ như vậy.
- Còn Thím
Sáu Sang thì đan thêu thiệt đẹp.
Ước gì mình cũng có một người
mẹ khéo léo, thân mật lo cho con như vậy.
Thật bất công với
má tôi ! Chúng tôi không biết rằng
thím Sáu Sang khéo léo đan thêu
nhưng hai người con gái của Thím chẳng
quan tâm gì đến chuyện nữ công gia
chánh, vua diện của phố Ba Mươi Căn.
Thím khéo nhưng thím không tạo điều
kiện cho con cái học hỏi, tập tành.
Chúng tôi không quan tâm đến cảnh vợ
chồng bác Chỉnh gây gỗ nhau ngày
này qua ngày kia đến nỗi tụi con
bác phải qua chơi lì nhà tôi, không
muốn về nhà. Tụi nó đâu được
má nó dẫn đi xi nê, đi coi cải
lương. Đâu được má nó cho
đi Sài Gòn chơi, lên dinh điền
Tánh Linh nghỉ hè, lên Ma Lâm nghỉ hè,.. hưởng những mùa
hè tràn ngập tiếng cười trong tình
thương gia đình, khi ở núi rừng
Núi Ông Tánh Linh, khi ở miền biển ngọt
Hòa Đa. Đâu được má tìm
đủ mọi cơ hội để lũ con có một
tuổi thơ hoa mộng bình an ..
ngay cả những khi nền kinh tế gia đình
đang xuống dốc trầm trọng. Tôi tin là
những người con của chú thím Chỉnh
không ai học hành tới nơi tới chốn,
người bỏ đi tu, người uống thuốc
độc tự tử hụt, người thất
tình bỏ nhà ra đi, vợ chồng đổ
vỡ vì tuổi thơ của họ không
được lót bằng hoa thơm, bằng sự
bình an tâm tư.
Như thế
đó, hợp tâm với chồng, má tôi
đã cho chúng tôi một tuổi thơ an
bình, chúng tôi được nuôi dưỡng
bằng tình thương chân thật và tận
tụy. Chúng tôi tin tưởng rằng tình
thương chân thật và tận tụy
chúng tôi được thừa hưởng
đó, là một gia tài to lớn vô
hình, vô giá, làm hành trang cho cuộc
đời chúng tôi. Những người con của
Ông Bà đang cố gắng san sẻ cái diễm
phúc đó với cái gia đình nhỏ
bé của mình để tuổi thơ của
các con cũng được lót bằng hoa
thơm. Thật đúng như Sidney Harris đã
nói: "Ngoài những lề lối, nề nếp
sống ra, kỷ niệm đẹp (tốt) là những
gì tốt nhất, ta có thể truyền đạt
cho con cháu". Và thành ngữ "đồng
vợ đồng chồng tát biển Đông cũng
cạn" cũng rất đúng trong nhịp sống
gia đình chúng tôi. Vợ
chồng đâu cần phải có chung sở
thích, học vấn đâu cần phải ngang ngửa
nhau .. chỉ cần đồng tâm
đồng lực, đi cùng hướng thì
khó khăn nào cũng vượt qua được.
VÕ
THỊ ÐIỀM ÐẠM
(Bai Chuyen)