QUÊ HƯƠNG , MỘT LẦN TRỞ LẠI
Chân thành cám ơn thầy Phạm văn Thuấn
Và anh Khưu Quang Thuần đă thúc đẩy tôi
thực
hiện lần trở về kỷ niệm nầy
Ngày Xưa Hoàng Thị
1
Tiếng rao hàng từ dưới
đường vọng lên khiến tôi choàng tỉnh
dậy "Bánh ḿ nóng ḍn
đây". Tôi không biết là ḿnh đă ngủ bao lâu
nữa . Từ Winnipeg về đây phi cơ delay ở
Vancouver và Hồng kông gần 20 tiếng đồng hồ
. Chuyến bay kéo dài ra . Tôi mệt nhoài, thân thể ră
rời khi đặt chân xuống phi trường Tân
Sơn Nhứt . Tiếng rao hàng đă đánh thức tôi
dậy . Cho tôi biết trời đă rạng sáng . Một
ngày mới bắt đầu. Cũng hơn 25 năm tôi
mới nghe lại tiếng rao hàng quen thuộc nầy mà ít
đất nước nào trên thế giới có
được tiếng rao hàng đầy vẻ sáng
tạo , muôn h́nh muôn vẻ như thế . Đi xa , tiếng rao hàng
với tôi là một nỗi nhớ không rời . Một nét
quyến rũ kỳ lạ . Ngày c̣n đi học. Những
đêm học bài thi khi nghe tiếng chú chệt bán ḿ
ngọt cất lên "mi ngót" (ḿ ngọt) khỏi
cần nh́n đồng hồ tôi cũng biết đă
hơn 12 giờ khuya .Tôi gọi chú chệt v́ cả xóm ai
cũng gọi như thế, chả biết từ bao
giờ . Chú chệt th́ hiền và ốm tong teo, nói tiếng
Việt lơ lớ mà dễ thương lắm . Ḿ
ngọt của chú th́ ngon hết biết . Hôm nào Ngoại
ở quê về thăm cháu, chị em tôi có tiền
để dành tối đến chờ nghe tiếng "mi
ngót" của chú vang lên để chạy ra mua chè. Như
cô hàng chè thưng mỗi lần nghe tiếng rao hàng thánh
thót ngang nhà "Ai ăn chè thưng , bột khoai
, nước dừa đường cát không ?" là biết đă 2 giờ trưa .
Ngày nào cũng như ngày nấy . Gần gũi, thân
thiết biết là chừng nào.
Tôi mở cửa đi ra balcon .
Dưới đường đă có người qua lại
. Trời vẫn chưa sáng hẳn . Mấy cánh hoa
huỳnh anh vàng tươi trước hiên nhà đong
đưa trong gió sớm. Tôi đứng đây . Thực
sự tôi đă về . Thế mà tôi đă đi xa 25 năm
rồi sao? Nhớ một bức thư của Ngọc
Điệp lần nào gửi cho tôi . Lời thơ như
một thúc giục. Như một trách móc. Như một
dỗi hờn "Chị có
biết là chị đi đă bao nhiêu năm rồi không
..". Em nghĩ là tôi đă quên . Em nghĩ là tôi thôi
nhớ. Biết bao lần tôi hứa với em "ừ chị sẽ về"
nhưng cuối cũng tôi lại bỏ cuộc. Nghe em
kể lể mà đứt ruột
"Có lần em thấy
Mẹ xem h́nh chị rồi Mẹ khóc. Bộ chị không
nhớ nhà sao". Em có biết đâu nỗi nhớ
trong tôi không bến không bờ .Có những nỗi nhớ mà
suốt đời như một nỗi đau không làm sao mà nguôi ngoai được
. Nhớ bến đ̣ Ong Đ́nh Kư một buổi sáng
mờ sương . Ngọc Vân
chở tôi bằng xe đạp . Thả chị ở
đó rồi con bé vội vă quay xe đi . Chị em tôi không
kịp nói với nhau lời từ giă . Nh́n ánh mắt
lấm lét, có chiều lo sợ của em thấy mà
thương . Con bé sợ chị nó bị bắt . Mấy
lần mẹ tôi lo cho các con đi lần nào cũng
thất bại . Bao nhiêu tiền bạc dành dụm hết
sạch. Lần đó bị mối lái gạt . Các em tôi
bị bắt nhốt ở Kinh Làng Thứ Bảy cũng
hơn nửa năm trời . Lúc được thả
về đứa nào cũng biết cấy lúa . Đời
sống hiện tại lúc đó của chị em tôi đi
vào ngơ cụt. Sau những lần thất bại đó
dường như gia đ́nh không c̣n dám nhắc ǵ
đến chuyện ra đi .Nhưng rồi như một
định mệnh, cuối cùng tôi cũng bỏ Mẹ mà
đi . Làm sao tôi quên được những đêm nằm
chui rúc dưới khoang tàu, giao phó sinh mạng ḿnh cho con tàu
nhỏ bé tṛng trành giữa đại dương mênh mông .
Có quê hương mà phải bỏ chạy . Và h́nh ảnh
một buổi chiều nơi trại tỵ nạn Mă Lai
. Cô bé học tṛ ôm cô giáo cũ khóc ṛng, kể chuyện không
may của em trên đường vượt biển . Đêm
đêm cô tṛ tôi bên nhau. Tôi vỗ về em. Tôi săn sóc
những vết đau c̣n đó trên thân thể em . Có
những buổi chiều nh́n em
ngồi hàng giờ một ḿnh trên bờ biển
vắng. Mắt đăm đăm nh́n mặt biển
không rời . Tôi nghe ḷng xót xa .Trời ơi ! Bao giờ cho
em quên cơn ác mộng hăi hùng đă qua , cho tôi thấy
lại ánh mắt thơ ngây của em ngày nào đến trường , đến
lớp .. Rồi cô tṛ tôi chia tay đi định cư ,
mỗi người mỗi ngả . Tôi mất liên lạc
với em từ ngày ấy . Hai mươi lăm năm
đă qua . nhưng bên ḷng vẫn c̣n biết bao ngậm ngùi
chuyện cũ . Dễ mà quên được sao em ? Nhà tôi
cứ nói "Em cứ về
như mọi người đă về , đừng
nghĩ ngợi ǵ nữa có
hơn không". Đă
mấy lần bỏ cuộc , nhưng lần nầy th́
tôi phải về . Mẹ tôi bịnh nhiều quá . Ḷng tôi
đau như cắt khi nghe Ngọc Vân báo tin . Tôi bảo
với các con tôi "Mẹ sẽ về VN thăm
Ngoại" . Con gái tôi dường như không tin
lời Mẹ nói . Con bé nhỏ nhẹ bảo tôi "Mẹ cứ nói Mẹ về hoài mà con có
thấy Mẹ về đâu . Cho đến một hôm nhân
được email từ một người bạn
học cũ sau khi anh ấy đọc, bài "Trang nhật kư cuối
năm" của tôi "Tôi
nghĩ là TL nên thu xếp về thăm bà cụ .
Đừng để trễ quá như tôi , đến lúc
tôi về th́ Mẹ tôi không c̣n nữa". Tôi hốt
hoảng thực sự và bây giờ tôi đă về đây
, Tôi đang đứng giữa đất trời quê
hương đây . Đêm qua có lẽ Mẹ tôi ngủ
giấc ngủ thật ngon không mộng mị sau hai
mươi mấy năm . Con của Mẹ đă về .
Cho Mẹ mừng . Cho em thôi chờ , thôi đợi . Cho con
đ̣ cũ một lần nh́n lại bến sông xưa
Ta về như lá rơi về cội
Bếp lửa nhân quần ấm tối nay
TÔ THÙY YÊN ( Ta về)
2
Kiên Giang chiều nay đón tôi
về bằng cơn mưa. Mưa dầm dề. Mưa
tháng 6 mà . Mưa đă đổ hạt từ lúc xe
rẽ Ngă Ba Lộ Tẻ để
vào địa phận Rạch Giá . Con đường
nầy ngày xưa với tôi quen thuộc biết chừng
nào . Những mùa thi tháng 6. Những lần xuôi ngược
Rạch Giá. Long Xuyên. Cần Thơ. Con lộ dường
như rộng hơn ngày trước. Dọc theo
đường cái ḍng sông xưa vẫn c̣n đó.
Nước đục ngầu. Những hàng bằng
lăng với những chùm hoa tim tím nghiêng ḿnh soi bóng trên sông.
C̣n hơn 60 km nữa mới
về đến nhà . Mưa càng lúc càng nặng hạt . Tôi
khe khẽ hát "Tháng 6
trời mưa trời mưa không dứt. Trời không mưa em cũng
lạy trời mưa.." Bên cạnh tôi Điệp cười và cất
tiếng "Chị cũng c̣n
nhớ bài hát nầy sao". Tôi thẫn thờ , xa
vắng "Anh Nghiệm hát bài nầy hay lắm" . Ôi!
Biển xưa . Một lần nào cùng học tṛ trên
những con tàu ra khơi, An Thới. Những đêm
trăng sáng cô tṛ tôi bên nhau trên tàu hát dưới trăng.
Đêm lung linh . Đêm tuyệt vời . Huyền ảo .
Mặt biển lấp loáng ánh trăng như những
dải lụa vàng dập dờn trên sóng nước .
Những chàng hải quân một lần t́nh cờ quen nhau
trên tàu cất tiếng ca cùng cô tṛ tôi nhập cuộc
đêm vui .. Mắt em màu trùng
dương, tóc em như sóng cồn .. Ôi ḍng sông xưa
vẫn đầy ắp phù sa cho tôi chơi vơi trở
về bến cũ.
Kiên Tân ḱa chị. Tiếng
Điệp vang lên đưa tôi trở về thực tại.
Kiên Tân của những ngày mới vào đời. Giọng
cô giáo Nam Kỳ chừng như ngộ nghĩnh , lạ xa
giữa lớp mà học sinh
đa số là dân di cư người Bắc .Tôi nghe có
tiếng th́ thầm, lém lỉnh "cô giáo có căn cước chưa nhỉ" .
Những giáo sư về Kiên Tân năm ấy có tôi, có Lan
Khanh, Lương Minh Nhựt, Tô thị Ky , Quách thị Kim
Xuân . Nhớ làm sao những đêm bên nhau nơi căn nhà
trọ . Căn nhà nhỏ xíu vừa để đủ
một cái giường. Ăn ngủ cũng nơi đây
mà soạn bài chấm bài cũng nơi đây . Những
đêm rằm trăng sáng cả bọn kéo nhau đến ngôi
chùa cách trường cũng không bao xa nghe tụng kinh và
lễ Phật. Kế bên chùa , vườn nhà ai hương
ngọc lan thơm ngát thoang thoảng trong đêm . Có lần
tôi theo học tṛ vào kinh
rạch chơi thưởng thức món cua đồng
nấu với hoa thiên lư. Vui nhứt là sau 3 ngày dạy
nơi đây cả bọn kéo nhau về chợ . Trên
những tuyến xe đ̣
chật ních . Chúng tôi chen chúc đứng như đánh
đu ở phía sau xe. Tay nầy trên tay kia bám vào song sắt
như đang chơi tṛ "tùm nụm tùm nịu trời
đánh tay tiên". .. Sau khi giă từ Kiên Tân để
về Nguyễn Trung Trực , đến nay thắm thóat
cũng hơn 30 năm tôi chưa có lần về thăm
chốn cũ
3
Xe đến An Ḥa lúc nào không hay.
Xa xa những khóm lục b́nh tim tím bềnh
bồng trên sóng nước . Đây cầu An Ḥa. Mảnh
vườn nhỏ ven sông. Những buổi picnic vang
dậy câu ḥ tiếng hát . "Nào
anh em ta cùng nhau xông pha lên
đàng, kiếm nguồn tươi sáng. Ta nguyền đồng ḷng điểm tô non
sông từ đây ra sức anh tài .." Tôi thèm nh́n
lại những khuôn mặt bé bỏng hồn nhiên của
các em học tṛ thân yêu một lần cùng tôi chung
trường chung lớp . Nhớ Lê văn Bỉnh anh chàng
giáo sư Sử Địa
vẫn thường có mặt trong những buổi
picnic nầy. Bỉnh đạo mạo , nhưng vui tính.
Anh hay đến nhà tôi chơi . Tán gẫu . Chuyện
học tṛ . Chuyện trường lớp và cả
chuyện ông anh của Bỉnh nữa. Bỉnh cũng xuưt
xoát tuổi tôi mà một tiếng cũng chị , hai
tiếng cũng chị và có lần phán cho bà chị một
câu xanh rờn "Nè chị TL.
Chị biết không ? Nếu địa ngục có13
từng th́ sau nầy chị sẽ xuống tới
từng thứ 14". Tôi le lưỡi, làm bộ
sợ hăi "Chu choa . Tôi
tội lỗi đến thế hay sao. Vậy mà tôi không
biết" . Những ngày xưa thân ái ấy giờ
đây c̣n đâu ? Thầy tṛ , bè bạn , mỗi
người mỗi một góc trời. Chỉ c̣n chăng
là kỷ niệm mênh mang bên ḷng trong tận cùng nỗi
nhớ ..
Như mây trời viễn xứ
Cánh mỏi t́nh phương Nam
Bóng ḥang hôn tư lự
Nhớ quê buồn miên man
NGỌC VÂN ( Nhớ quê)
Xe đă vào Châu thành Rạch Giá .
Cổng Tam Quan -biểu tượng của Rạch Giá-
vẫn c̣n đó như chờ đợi người
về . Thành phố đă lên đèn . Vẫn con
đường Nguyễn Trung Trực đây mà sao chừng
lạ xa quá đỗi . Đường lộ đă phóng
rộng ra hơn xưa , chia làm 2 lane xe cộ đi lại
2 chiều . Nhà cửa hai bên đường những nhà
lầu san sát nhau đông đúc.
Xe đâu mà nhiều quá. Như
mắc cửi. Tiếng kèn inh ỏi rền vang
đường phố . Những cửa tiệm buôn , quán
ăn đèn đuốc sáng choang, rực rỡ đủ màu đủ sắc .
Có những cái tên nghe chừng xa lạ quá "Làng nướng Kiên
Giang". Ba mươi năm rồi c̣n ǵ nữa. Tôi nghe
Điệp khẽ hỏi "Lan
thấy Rạch Giá thay đổi nhiều không?". Tôi
nghe lạc lơng . Chừng như ḿnh đă lạc
đường về.
Cầu Đúc đây rồi . Nhà
cô Diễn , thầy Lư Thành Lễ bên kia đường .
Chút xíu dấu vết xưa c̣n sót lại . Bến đ̣ Ong
Đ́nh Kư đằng kia . H́nh ảnh buổi sáng hôm nao
vẫn c̣n đây . Chuyến đ̣
năm xưa của 25 năm trước đưa
tôi đi. Cuốn hút tôi vào kiếp sống lưu vong trong
định mệnh nghiệt ngă của dân tộc. Bao năm qua tôi như nhánh rong phiêu
bạt , lênh đênh trên ḍng sông phiền muộn của đời người.
Những đêm bên trời viễn xứ. Thao thức.
Kẻ tha hương nghe dạt dào trĩu nặng nhớ
thương. Thèm một lần trở về chốn
xưa. Giở trong kư ức từng kỷ niệm
mượt mà của một thời dấu yêu giờ đă xa khỏi tầm tay với .. Xe
đỗ trước cổng nhà lúc nào không hay . Thiện em
tôi chạy ra đón ,ôm
chầm lấy tôi nước mắt đầm đ́a "Chị đi lâu quá mới chịu
về" - . Tôi rưng rưng cầm tay em khẽ nói
"Ừ th́ bây giờ chị
về đây". Nhà xưa cũng không thay đổi
bao nhiêu . Từ bộ lư đồng, cho đến cái
dĩa quả tử , bộ tách trà bằng sứ Trung Hoa
.. những di tích của ông bà Nội vẫn c̣n trên cái
tủ thờ bằng gỗ thao-lao đặt ở gian nhà
trước . Bộ ngựa gơ năm xưa vẫn c̣n kia.
Nhớ thuở ấu thơ chị em tôi nằm nơi
đây nghe bà kể chuyện đời xưa. Có đêm
ngoài trời mưa rả rích . Nội sai tôi chạy
đến tiệm chú Chín đầu ngơ mua đậu
đường, bột khoai về Nội nấu chè
thưng. Lần đó Ngoại ở quê ra, bên bếp
lửa hồng chị em tôi quây quần bên Ngoại xem bà
khuấy bánh đúc ăn với đường cát
trắng thắng sền sệt có mè rang thơm phức.
Rồi Ngoại bày ra làm ca-dé phết lên bánh ḿ nướng.
Mùi nước dừa béo ngậy ngon quá chừng. Cả
một chuỗi ngày dấu
yêu về trong chiều nay. Ngoài trời mưa bay bay trong
buổi chiều hắt hiu niềm nhớ .. Tôi nghe
tiếng Mẹ như đang th́ thầm với ai "Con nó về rồi ông ơi".
4
Tôi giật ḿnh thức giấc
.Văng vẳng bên tai tôi nghe tiếng mơ. Tiếng chuông.
Những câu kinh Adi Đà rất quen thuộc mà tôi nghe
biết bao lần từ thuở nào. Trời có lẽ c̣n
sớm lắm. Tôi lắng tai nghe. Bếp núc yên tĩnh lắm. Cô em dâu c̣n
chưa thức dậy để sửa soạn buổi
bán hàng ban sáng . Th́ ra mẹ tôi đang công phu
Ta nghe thuở nọ
Phật ở Kỳ Viên
Tại thành Xá Vệ
Tăng sĩ một thiên
Hai trăm năm chục
La Hán cao niên
Toàn là bực lớn
Ai cũng biết tên
Trưởng lăo Xá lợi Phất ..
Tôi nằm rút trong chăn. Nghe thanh
thản, b́nh yên vô cùng. Ánh trăng thượng tuần c̣n
vắt ngang song cửa. Trên chiếc giường thân yêu
ngày cũ. Bên mái nhà xưa đêm qua tôi đă ngủ
thật say. Tôi như đắm ḿnh trong ḍng sông tuổi
thơ êm đềm ngày nào. Có tiếng vơng đưa
kẽo kẹt. Lời mẹ ru ầu ạ ầu ơ cho
con ấm nồng giấc ngủ .Cho con nên vóc nên h́nh.
Rồi dâu bể tang thương nhuộm cả một
trời non nước từ ngày ấy. Mẹ bất
lực, xót dạ nh́n đàn con tan tác khắp bốn
phương trời . Lời kinh buồn Mẹ đọc
măi từng đêm cho phôi pha niềm nhớ
Bay về qua ngơ vắng
Mắt má đă hoen mờ
Trầm tư trong tĩnh lặng
Lời kinh buồn như mưa
(Nhớ nhà KG)
H́nh như hồi kinh công phu sáng
sớm của Mẹ đă
xong .Tôi nghe tiếng lục đục ngoài bếp . Em
Mai có lẽ đang chuẩn bị dọn hàng .Tôi nghe
Mẹ nói "Để
chị con ngủ nghe. Mẹ đi ra ng̣ai chợ kiếm
mua mấy cái bánh quy và xôi vị cho chị con. .Mấy
thứ bánh nầy bên đó đâu có mà ăn".
Tội nghiệp Mẹ, tôi về như mang cả một
trời hạnh phúc về cho Mẹ. Hôm ở phi
trường Tân Sơn Nhứt về đến nhà Ngoc
Điệp. Gặp lại đứa con sau bao năm
biền biệt Mẹ chỉ ôm tôi và khóc thật ngọt
ngào. Dù tôi đă đi xa. Dù tôi ở chân trời góc bể
nào. Nhưng vói Mẹ tôi vẫn là một hiện hữu
bên Mẹ từng giờ từng phút. Như chiếc
giường ngủ năm xưa của tôi vẫn c̣n
đó. Từ cái bàn viết .
Từ cái tủ áo quần cho
đến cái gương con soi mặt, cái ví cầm tay,
cuốn Album học tṛ bè bạn .. Như tôi vẫn c̣n
đây . Như tôi chưa đi xa một ngàynào và tôi
biết trong Mẹ những tháng ngày năm xưa vẫn
c̣n đó. Sẽ ở bên Mẹ suốt đời,
suốt kiếp.
5
Tôi đến Hà Tiên chiều nay.
Thành phố vẫn êm đềm, tĩnh mịch như
thuở nào. Khách sạn Hải Đăng nằm bên
cạnh Mũi Nai cũng khá lịch sự. Gió chiều
phần phật thổi . Từng cơn sóng vỗ mạnh
vào bờ. D́ cháu tôi chẳng ai dám xuống biển. Từ
năm 1973 đến nay tôi mới trở lại thành
phố nầy. Nhớ trại hè của học sinh 16
tỉnh miền tây tại Bài Ṇ năm ấy có tôi, Thanh
Loan, thầy Trầm cảnh Thường, Thầy Phùng nhật
Nam, anh Nguyễn văn Vinh, anh Lê văn Thu .. Tôi th́ phụ
với anh Vinh trông coi cái Canteen cho trại hè. Buổi sáng chỉ
có bán ḿ gói bỏ thêm vài lát thịt nguội mà bán không
kịp thở. Nhớ những đêm sinh hoạt rộn
ràng . Bên bếp lửa bập bùng Thầy tṛ nắm tay
cất cao tiếng hát: Đèo
cao dô ta th́ mặc đèo cao dô ta .. nhưng ḷng yêu
nước dô ta .. c̣n cao hơn đèo dô ta, dô tà là ḥ dô ta
dố ta .. Ta như nước dâng dâng tràn có bao giờ tàn.
Đường về ngút ngàn chỉ một trận
cười vang vang ..
Chiều len lén bỏ đi
để lại vài sợi nắng muộn màng c̣n sót
lại trên bờ cỏ xanh trướcsân. Những hàng dừa dọc theo bờ
biển nghiêng chao trong gió. Chị em d́ cháu rủ nhau
xuống chợ kiếm quà ăn vặt. Chợ Hà Tiên
vẫn c̣n cái dáng vẻ của ngày xưa. Các mặt hàng
như giầy dép, đồ dùng từ biên giới Miên qua
bày bán đầy dẫy ở các sạp trong chợ. Bánh bao-chỉ ở
đây ngon quá. Mỗi cái chỉ có 200$ nghĩa là chưa
tới 2cent Canada. Bánh ḅ đường Thốt Nốt
ngọt lịm cả bờ môi. Nh́n bà lăo ngồi bán hàng bên
đường thấy mà thương. Đời sống
chênh lệch nhau đến chừng ấy. Kẻ vung
tiền thừa thăi. Người ngồi chắt chiu
kiếm từ cắc, từ xu . Gói bánh thật to mà
chưa tới 20.000$ (2$ Canada). Chúng tôi trở về khách
sạn th́ trời đă đổ mưa. Buổi tối
thành phố buồn hiu buồn hắt . Những ngọn
đèn đường vàng vọt trong đêm. D́ cháu tôi
vừa cà kê dê ngỗng
vừa ăn bánh ḅ cho tới khuya lơ khuya lắc
mới lên giường. Trước khi về pḥng
Thằng Tèo c̣n bảo "Chắc
tối nay ḿnh sẽ nằm chiêm bao thấy bánh ḅ D́ Tư
ơi ?".
Sáng thức dậy cũng có
hơn 8 giờ. Thằng Tèo, con Bắp vừa từ băi
biển trở về. "Sao
đi tắm không rủ D́
Tư đi" - "Ngoại nói để cho Tư
ngủ". Thu xếp hành lư và trả pḥng xong, ăn
vội điểm tâm ở khách sạn chúng tôi đi
thăm một số các thắng cảnh Hà Tiên
trước khi lên đường trở về RG .
Buổi sáng trời không một giọt nắng. Mưa nhè
nhẹ như mưa bụi lất phất bay trên suốt quăng đường
tới Thạch Động. Thạch Động vẫn
như xưa . Vẫn cái dáng đứng sừng sững,
oai nghiêm từ muôn thuở. Những vách đá cheo leo.
Tượng đền trong
hang hương trầm nghi ngút. Rời Thạch đông. Ghé
lăng Mạc Cửu. Thắp nén hương cho
người xưa, nghe vị trụ tŕ nơi đây
nhắc lại công đức của Tiền nhân đă khai
phá mở mang vùng đất Hà Tiên Thập cảnh. Con
đường dẫn vào Lăng Mạc Cửu nên thơ quá. Phượng vĩ
đỏ rực cả lối đi.
Đến chùa Hang cũng đă trưa. Bánh gói bằng
đường thốt nốt của các em bé bán quà rong
nơi đây cũng khá hấp dẫn. Từ chùa Hang nh́n ra
bờ biển . Ḥn Phụ tử thấp thoáng xa xa ..
Hơn 30 năm qua mà
đời sống của người dân quê VN vẫn
chưa vươn lên được một đời
sống khả quan hơn. Dọc con đường
lộ từ RG đến Hà Tiên vẫn c̣n thấp thoáng
những mái nhà tranh xiêu vẹo , nghèo nàn. Vẫn c̣n những
bóng trâu cày trên những cánh đồng lúa bao la. Vẫn c̣n
những khuôn mặt thơ ngây lên 10 lên 8 với rổ bánh,
rổ khoai, rổ mía chạy theo xe năn nỉ mời
mọc bán cho khách qua đường. Mua mấy cái bánh gói vừa
ăn tôi vừa gợi chuyện hỏi em bé bán hàng
- Mỗi ngày con bán được
bao nhiêu cái bánh
- Hôm nào đắt con bán cả
ngày khoảng 3 đến 40 cái , hôm nào ế th́ đem
về chị em ăn thay cơm
Thằng Tèo, Con Bắp giục lên
xe để về RG cho sớm. Tôi từ giă em bé, dúi vào tay
em 100.000$ (tiềnVN). Em ngơ ngác nh́n tôi và bảo "Làm sao con có tiền thối cho
cô" - "Con cầm lấy cô tặng hết cho con"
. Em bé nh́n tôi như muốn nói lời cám ơn. Chợt
em ấp úng hỏi "Cô là
Việt Kiều phải không cô" . Xoa đầu em .
Tôi mỉm cười khẽ bảo "Cô là người VN".
Tôi lên xe . Vẫy tay chào em .
Tạm biệt Hà Tiên sau một lần trở lại.
6
Từ hôm về đến nay RG
vẫn sớm nắng chiều mưa . Chiều nào cũng
thế, mưa tối trời tối đất. Sáng nay
Thiện đă đưa tôi
đi một ṿng để trao tiền của Ngô Quang
Vơ gửi tặng các Thầy cô. Khuôn mặt của chợ
RG thật lạ lẫm .Tôi
buồn bă bảo Thiện "
Không có nhà lồng chợ RG không giống RG chút nào . Nó
kỳ quặc lắm". Cái chuyện phá nhà lồng
chợ. Xây công viên. Dời chợ qua bến xe HàTiên đă
làm đau ḷng không ít kẻ ở lẫn người đi
. Theo lời dặn ḍ của Vơ
tôi đến nhà thầy Vĩnh. Thầy Vĩnh
ở cách nhà tôi một con đường. Thầy là con
của ông bác Năm Gần.
Sau một thời gian dạy học, thầy lên làm Hiệu Trưởng
trường Tiểu Học Vĩnh Thanh Vân. Tôi vẫn
gọi là cậu Vĩnh v́ cậu là bạn với Mẹ
tôi. Cầm $50 tôi trao, tôi thấy giọt nước
mắt sung sướng nào đó của người thầy
cũ nhận được tấm ḷng của đứa
học tṛ năm xưa từ bên trời viễn xứ.
Tôi nghe cậu run run nói "Cầu
trời Phật phù hộ cho con Vơ ơi , con c̣n nhớ
tới Thầy sao ?. Ở nhà thầy Vĩnh ra tôi ghé nhà
thăm cô Diễm. Trông cô gầy hơn lần nào gặp
lại cô ở Reunion Toronto 2002. Sau 2 năm trời ở
Mỹ cô đă về và ở hẳn lại VN. Ngôi nhà
rộng răi, thênh thang quá,
một ḿnh cô với chị người làm trông cô cô
đơn vô cùng. Thương cô làm sao. Cầm $50 của tôi
trao tôi thấy có niềm hạnh phúc nào đó đang
rạt rào chảy trong ḷng người thầy cũ.
Từ giă cô Diễm. Thiện đưa tôi đến nhà
thầy Giang Minh Đoán. Nh́n
bức ảnh bán thân của Thầy trên bàn thờ tôi nghe
ḷng nao nao . Xin phép cô Đoán tôi thắp nén hương cho
Thầy và trao $50 nhờ cô mua chút hoa quả cúng
Thầy . Tôi thấy cô cảm động lắm. Cô có
biết Ngô Q Vơ là ai đâu ? Cô chỉ biết t́nh thầy
tṛ của người Kiên Giang có một không hai trên cơi
đời nầy.
Nóng quá
Thiện ơi. Tôi than nho nhỏ và đ̣i Thiện đưa về
nhà. Xe chạy qua ngă khách sạn Phú Sĩ ngày xưa.
Thiện dừng xe cho tôi ghé cái quán bên đường mua
bánh cuốn. Cô chủ quán nh́n tôi soi mói một hồi lâu
rồi chợt reo lên "Trời
ơi! Cô hả cô, cô về rồi hả cô, sao cô đi lâu
quá, mấy chục năm rồi c̣n ǵ". Tôi nắm
tay đứa học tṛ năm xưa, xúc động
đến ứa nước mắt "Cô mới về, c̣n nhận ra cô sao". Th́ ra
đó là Kim Yến, con gái của tiệm may Thanh Việt
-học tṛ Lâm Quang Ky ngày xưa. Rồi cô tṛ ríu rít.
Chuyện xưa. Chuyện nay. Chuyện của 30 năm
nhiều lắm phải không em ? Cô
về thay đổi hết rồi hở cô ?. Tôi
tiếp lời em "nhưng t́nh thầy tṛ RG không thay
đổi là đủ rồi phải không em ?"
Từ giă Yến và hứa với
em tối sẽ trở lại ăn bún cá. Tôi ghé nhà
thầy Tuyền. Tôi vẫn
gọi Thầy Tuyền là anh v́ hai nhà ở kế bên
nhau từ xưa đến
giờ. Chị Ngọc Sương tôi bạn học cùng lớp với
chị Kiều Oanh. Phương Lan em của anh lại là
bạn học cùng lớp với tôi. Thế mà từ
bữa ở SG về đến nay cũng chưa sang
để thăm anh được. Ngôi nhà trông vắng
vẻ hơn ngày xưa . Cảnh cũ c̣n đây mà người
xưa mỗi người mỗi ngả. Trịnh Long
Hổ đă gửi ḿnh nơi cửa Phật. Sớm hôm
vui cùng câu kinh tiếng kệ. Tôi trao phong b́ của Vơ gửi anh. Số tiền $50 có là
bao nhưng tôi biết ḷng anh bồi hồi xao xuyến
v́ t́nh nghĩa thầy tṛ RG
cao đẹp biết bao !
7
Bạn bè Thiện đă ra về . Thiện
mời bạn bè họp mặt để mừng bà chị mới về .
Có Trung Paul (từ Pháp về) có Khánh (chồng của Mỹ
Lương Hữu), có Hoàng mập, có Nguyên (con của
tiệm sách Tấn Hóa) và một vài người bạn
mới sau nầy. Một buổi tối thật vui.
Những tiếng cười hội ngô. Những ánh
mắt của hạnh phúc trùng phùng. Thiện uống
nhiều quá. Chừng như đă xỉn. Cái dáng của em
tôi trong cơn say như chứa cả một trời tâm
sự. Điếu thuốc hờ hững bờ môi . Tay
nghiêng cốc rượu sầu . Tôi chợt nhớ
những ḍng thơ năm xưa.
Khói thuốc xanh ḍng khơi lối xưa
Đêm đêm sông Đáy lạnh đôi bờ
Thoáng hiện em về trong đáy cốc
Nói cười như chuyện một đêm mơ
Xa quá rồi em người mỗi ngả
Đôi bờ đất
nước nhớ thương nhau
Em đi áo mỏng buông hờn tủi
Ḍng lệ thơ ngây có dạt dào
QUANG DŨNG
3O năm mà cái chuyện đôi
bờ đất nước nhớ thương nhau
vẫn c̣n đó. 30 năm vật đổi sao dời.
Kẻ đầu non, người cuối bể. Kẻ c̣n
người mất. Như buổi sáng nay đi vào Am Ông
Địa để t́m thăm Quách thị Kim Xuân th́
mới hay người bạn ngày xưa đă ra
người thiên cổ. Bạn tôi đă thực sự giă
từ ṿng tay học tṛ. Vĩnh viễn ra đi. Bỏ
lại chuyện t́nh của một nữ giáo sư trẻ và cậu học sinh
Đệ Ngũ đă một thuở nào xôn xao quận lỵ Kiên Tân. Xuân ơi ! bao
nhiêu chuyện tao dự định sẽ kể cho mầy
nghe lúc tao ngồi trên máy bay phút chốc đă vỡ tan.
Mấy món quà đem về cho mầy vẫn c̣n nằm trong
valy. Chơ vơ. Buồn bă. Nhưng tao biết ở
đâu đó mầy biết tao về. Tao nhớ mầy.
Tao thương mầy. Như thế đủ lắm
rồi. Phải không Xuân Quách. Bạn bè hay gọi mầy
như thế v́ trong lớp có 2 Xuân. Chị Xuân kia lớn
hơn tụi ḿnh 3 tuổi. Có lần tao hỏi "Mầy biết Xuân Quách là ǵ hông?" -Th́ tên
tao-."Trật rồi. Xuân Quách là xách quần đó". Hôm
đó mầy rượt tao chạy hết mấy ṿng sân
trường. Mầy c̣n nhớ không ? Thôi nhé ! Ngủ yên
đi nha Xuân. Ngủ ngon đi nha Xuân. Gửi mầy
giọt lệ tiễn đưa muộn màng của tao
với ngút ngàn thương nhớ ..
8
Tôi đếm bước
đến trường xưa chiều nay. Từng
nhịp buồn da diết gơ về lối cũ. Sân
trường mùa hè quạnh quẽ đ́u hiu như nỗi
ḷng người trở lại. Những vạt nắng
chiều c̣n rơi rớt bên
thảm cỏ xanh ngoài kia. Con đường xưa
một thuở nào c̣n in dấu bước chân ai. Nhớ
hoài một chiều tan trường năm xưa. Tôi
đạp xe đă qua
khỏi nhà thày Huỳnh văn Giáo một đoạn, có
tiếng ai gọi sau lưng th́ ra là chú Nhứt -chú lao công
trong trường-. Dừng xe lại tôi nghe chú bảo "Thầy
Hiệu Trưởng mời cô trở lại trường
có chút việc" . Năm đó tôi mới từ Kiên Tân
về NTT Thầy Thường đang làm hiệu Trưởng.
Ṿng xe trở lại. Đến cửa pḥng tôi chào Thầy
khẽ bảo "Thầy cho
gọi em , có việc ǵ hở Thầy". Nh́n nét
mặt Thầy tôi biết là thầy đang phật ư
điều ǵ đó . Thầy dạy Việt Văn năm
tôi học Đệ Tứ và cũng là giáo sư chủ
nhiệm lớp -Lớp Đệ Tứ 3- Thầy vào
đề ngay "Cho tôi
biết tại sao chưa có chuông mà cô cho học tṛ ra
về". Thật ra tôi cũng không nhớ là có nghe
chuông hay không chỉ nhớ
lớp kế bên học tṛ ùa ra về. Ngỡ là đă có
chuông mà không nghe tôi cho học tṛ thu xếp ra về. Mặc
dù đă đi dạy nhưng tôi vẫn c̣n sợ Thầy
như thuở c̣n học
với Thầy. Tôi nhỏ nhẹ thưa "Em thấy lớp kế bên ra
về em ngỡ có chuông" -Cô vẫn lém như ngày xưa-
"Em nói thiệt mà sao Thầy không tin em". Bỗng
Thầy dịu dàng nói "Thôi
cô về. Bộ cô đói bụng lắm rồi phải
không trông mặt xanh mét ḱa". Mà Thầy làm thầy bói
cũng hay thiệt . Con nhỏ học tṛ ngày xưa của
Thầy buổi sáng dạy ở Lâm Quang Ky đến 12
giờ. Về nhà ăn vội bát cơm trở qua NTT
dạy từ 1-5 giờ đói meo cả bụng. Ôi !
Kỷ niệm vẫn c̣n đây mà Thầy tṛ bây giờ
đă ngàn trùng xa cách. Đêm qua xem lại quyển Album
cũ. Nh́n tấm h́nh Thầy
chụp trong buổi lễ cắt băng khai mạc Trại Hè 16 tỉnh
miền Tây tại Băi Ṇ Hà Tiên. Nhớ thầy vô cùng . Trên
đường về tôi ghé nhà Lương Minh Nhựt Nhựt đă giă từ những
ngày làm cô giáo, có một cửa tiệm chap phô nho nhỏ trông cũng nhàn nhă lắm.
Ngồi một lát có Phù thị Ngọc Thủy đến.
Trời như sắp chuyển mưa. Thành phố tối
sầm hẳn lại. C̣n phải ghé nhà anh Lê văn Thu
để trao tiền của Ngô Quang Vơ gửi tặng.
9
Ngày vui đă qua . Đêm nay là
đêm cuối cùng ở lại thành phố thân yêu nầy.
Mai tôi lại về SG để sửa soạn trở
về Winnipeg. Mẹ đang ngồi tẩn mẩn sắp
xếp hành lư cho tôi ngày mai lên đường. Mấy ngày
nay Mẹ ít nói. Mắt Mẹ đă nhuốm buồn nghĩ đến ngày
đưa tôi trở về bên ấy. Nửa ṿng trái
đất xa xôi Mẹ con lại mỗi người
mỗi ngả. Ngày đoàn viên vĩnh viễn biết
đến bao giờ ?
Chiều tối nghe chim vịt gọi chiều
Tôi ngồi nhớ má cảnh cô liêu
Âm dương cách trở ba rời má
Nhà nát Má nhờ Ngoại chắt chiu
Vườn ổi Má ươm bằng nước
mắt
Lưng c̣ng Ngoại cơng nắng liêu xiêu
Nuôi tôi khôn lớn rồi tôi cũng
Bỏ Má một ḿnh với quạnh hiu
(Nhớ Nhà KG 2005)
Ban chiều theo Mẹ vào Tịnh
Xá Ngọc Hải để
cúng dùm Vơ $50 cho Lễ Vu Lan.
Quư sư cô bảo tôi ở thêm tuần nữa để
dự lễ Dâng Y Tự Tứ. Mùa Vu lan báo hiếu mà ..
Nghe Mẹ thở than tôi xót xa trong dạ "Con
về rồi con lại đi khổ biết chừng nào.
Phải chi đừng có cái ngày đó" . Câu nói như
chuyên chở cả một khung trời dĩ văng về
đây . Đất
nước tan hoang từ độ ấy . Đă 30 năm
qua mà chuyện ngày xưa Mẹ vẫn canh cánh bên ḷng.
Mai và Thiện mới đi
chợ về, mang đủ thứ bày ra nào là bánh bèo, bánh
tét nướng, bánh tiêu Rạch Giá ..v..v "Chị ăn đi để mai về Canada
lại nhớ, lại thèm. Bao giờ Lan về nữa".
Tôi biết làm sao trả lời với em bây giờ ?
10
Sáng nay tôi đă ra hăng United Airline
để confirm chuyến bay. Hành lư đâu đó đă
sẵn sàng. Nghĩ đến đường bay trở
về buồn nói sao cho vừa. Một tháng trời ngà
ngọc trôi qua thật nhanh. Tôi về lại đan thêm
nỗi nhớ nỗi thương trong ḷng người
ở lại. Tôi mới từ nhà Thầy Điệp
trở về. Từ bữa về đến giờ có
đi thăm Thầy đâu. Thầy Điệp vẫn
như xưa không thấy Thầy già chút nào. Vẫn nụ
cười hiền ḥa có chút e thẹn như con gái. Trao
Thầy phong b́ của Ngô Q Vơ gửi tặng . Thầy
khẽ bảo tôi "có
nghề nào hơn nghề dạy học đâu . Phải
không TL ?". Ở nhà thầy Điệp ra. Gần
tới cầu Phú Lâm, mưa tầm tă. Sài G̣n với
những cơn mưa bất chợt như vậy . Không
có mang theo áo mưa đành phải chạy trong mưa .
Chợt nhớ 2 câu thơ của ai một lần đă
đọc .
Em về phố cũ chiều mưa lớn
Vóc ngọc ngà khoe
dưới lụa
hồng
Điệp em tôi vừa lái xe
vừa la "Chời ơi
ướt nhem hết chơn hết chọi mà c̣n
đọc thơ". Hai
chị em cười vang đường phố. Về
đến nhà nghe lành lạnh. Điệp đổ
thừa "Tại Lan đ̣i
đi dưới mưa giờ lại than". Tôi nheo
mắt bảo em "Mà vui quá phải không ?".
11
Cuối cùng rồi cũng gặp
được thầy Thủy. Buổi họp mặt
bỏ túi thật vui. Có Thầy Cô Điệp, Thầy
Thủy, Anh Tô Đăng Đoàn, Phương Lan,
Dương thanh Trắc, Trương văn Điệp,
Kim Chung và chị em tôi. Thầy Trần châu Hồ th́ không
t́m được. Pḥng ăn Private tha hồ cho thầy tṛ
tâm sự. Bên thầy cũ, bạn xưa tôi thấy
lại tôi của những ngày xa xưa c̣n cắp sách
đến trường. Thầy tṛ sau bao nhiêu năm
gặp lại, líu lo, cười vui như pháo Tết.
Những câu chuyện xưa. Những câu chuyện chọc
Thầy phá bạn. Những tiếng em từ những
đứa học tṛ mái tóc đă điểm sương
mang chút niềm hạnh phúc nào đó cho thầy tôi chiều
nay. Thầy tṛ tôi ai nấy cũng say. Say trong men t́nh men
nghĩa. Buổi tiệc đă tàn. Trên bàn rượu đă
vơi. Nhưng niềm hạnh phúc hội ngộ đang
rạt rào chảy trong t́nh thầy tṛ Rạch Giá . Trao phong
b́ của Vơ cho Thầy Thủy tôi nghe Thầy nói "Lại
cho tiền tôi nữa phải không". Tôi vụng
về quá . Tôi không biết làm sao cho Thầy tôi đừng mặc cảm.
Nhớ hôm xuống Mỹ Tho thăm Thầy Lê Thanh Hiền
cũng thế. Thầy dạy Anh Văn năm tôi học
Đệ Lục. Chưa hết niên học thầy
lại đổi đi nơi khác . Mỗi lần giở
lại quyển sách Anh Văn mà thầy tặng cho trong
kỳ thi Lục cá nguyệt tôi nhớ Thầy vô cùng.
Bẵng đi một thời gian thật dài, khoảng
năm 73 Thầy về Rạch giá. Cô bé học tṛ ngày
xưa của Thầy giờ đă trở lại
trường xưa để làm cô giáo. Thầy ghé nhà
thăm nhưng hôm đó tôi đang coi thi Tú Tài ở Sài G̣n . Thầy gặp
Mẹ tôi thầy bảo "Không
biết con nhỏ bây giờ bao lớn, sẵn dịp qua
RG tôi ghé thăm". Cái
chuyên gặp lại Thầy Lê Thanh Hiền cũng khá t́nh
cờ. Nếu không có chuyện cháu tôi con bé Tư, con
chị Ngọc Sương tôi sắp lấy chồng mà
chồng của cháu tôi gọi Thầy Hiền bằng Bác
th́ tôi biết thầy ở đâu mà t́m. Cả Thầy tṛ
sau 40 năm gặp lại nhau nước mắt lưng
tṛng . Tôi rưng rưng nghe thầy nói "Suốt
đêm qua thầy không ngủ được . Nghe em nói
đến mà thầy không biết em có đến không
?". Rồi Thầy hỏi quyển sách ngày xưa
thầy cho tôi c̣n giữ không? Thầy hỏi tôi c̣n nhớ
chuyện Carnot trong Quốc văn Giáo Khoa Thư không ? Tôi
biết Thầy tôi hạnh phúc vô cùng. Cầm phong b́ quà
tặng của cô bé học tṛ năm xưa tôi thấy mắt
Thầy long lanh ngấn lệ. Nắm tay Thầy tôi
khẽ bảo "Thầy
nhận cho em vui. Ḍng đời xuôi ngược. Biết có
lần nào em gặp Thầy nữa không? Công ơn Thầy
dạy dỗ em chưa một lần đền
đáp". Tôi để phong b́ vào túi áo Thầy . Tôi nghe
mằn mặn bờ môi . Tôi
đă khóc lúc nào không hay ..
12
C̣n 4 tiếng đồng hồ
nữa tôi thực sự sẽ rời thành phố nầy
. Phi cơ sẽ cất cánh lúc 6 giờ sáng hôm nay . Ban
chiều thầy Điệp đến nhà chơi
để nói lời tạm biệt. Sau lần giải
phẫu , mắt thầy cũng chưa b́nh phục hoàn toàn
. Thầy không dám lái xe v́
mắt cũng chưa nh́n rơ lắm. Một tháng trời
ngắn ngủi tôi cũng chưa đi thăm hết
được Thầy Cô và bạn bè thuở nào . C̣n
biết bao Thầy Cô ngày xưa đang sống âm thầm
mà học tṛ không biết để có một lần
thăm hỏi. Thầy Điệp ở lại dùng cơm
chiều với chị em tôi cho đến hơn 10 giờ
thầy mới ra ra về . Đưa thầy ra
đầu ngơ để kiếm xe cho Thầy về nhà.
Thầy gửi lời thăm hỏi đến tất
cả Thầy Cô và Học Tṛ
ngày xưa bên trời viễn xứ .
Buổi sáng mới 4 giờ mà phi
trường Tân Sơn Nhứt đă chen chúc người qua
lại. Vợ chồng Mai Thiện và các con cũng vừa
từ RG lên để tiễn tôi lên đường.
Mẹ tôi như mất thần. Tôi không biết nói ǵ trong
lúc nầy. Ôm mẹ mà nước mắt đầm đ́a
. Một tháng trời nơi quê nhà giờ chỉ c̣n là
kỷ niệm. Tôi thu trọn từng khuôn mặt thân
yêu lần chót rồi lặng
lẽ đẩy hành lư đi vào . Những cái vẫy tay
ngâm ngùi, Sũng đầy nước mắt . "Mấy phút bên nhau rồi thôi, Đến khi bóng em mờ
khuất. Người về u buồn khắp trờ .
Người ra đi với ngàn nhớ thương"(1).
Lời ca của ai đêm nào như văng vẳng
đâu đây Ôi biệt ly
nhớ nhung từ đây .. Bên
hàng ghế ngồi đợi giờ phi cơ khởi hành.
Tôi gục đầu ôm mặt nức nở ..
(1) Biệt Ly của Dzoăn Mẫn
Winnipeg tháng 4- 2006
NGÀY XƯA HOÀNG
THỊ
