BÀ MẸ VIỆT NAM
(Khanh Phan)
Bà Khanh Phan, một kỹ sư và
nhà giáo tại Louisville, KY, đă tham dự viết về
nước Mỹ từ năm đầu tiên. Một trong
những bài viết của bà rất được
bạn đọc hưởng ứng là "Chồng Tôi
Bị Sạn Thận". Sau đây là bài mới của
bà.
*
Khoảng độ 10 năm qua,
một bạn gái người Mỹ của ông nhà tôi
đến phỏng vấn ông ấy về những
người đàn bà ở Việt Nam v́ cô đang viết
một luận án cho một cái bằng đại học
của cô. Tôi nghe câu hỏi đầu tiên của cô:
"Họ là ǵ ?"
Anh ấy trả lời:
"Hầu hết họ ở
nhà trông con và lo việc nhà."
Tôi nghe quá lạ, đành lặng
lẽ để họ nói chuyện với nhau, tôi không
đính chính v́ lúc đó tôi bị xúc động. Tôi không
trách anh v́ anh sống ở một không gian và thời gian
khác hơn tôi, và anh đi Mỹ trước khi biến
cố 1975 vài năm.
Đối với tôi, mẹ
Việt Nam là những người đàn bà cao quí nhưng
cũng là những người ngậm cay đắng
của cuộc đời nhiều nhất.
Bao nhiêu đạo sĩ, nhạc
sĩ, văn sĩ và thi sĩ đă ca ngợi tấm ḷng
của những bà mẹ Việt Nam. Trước và sau
biến cố 1975, từ Bắc vào Nam, họ đều
tỏ ḷng quư trọng những bà mẹ Việt Nam. Nào là
mẹ hiền, mẹ đảm đang, mẹ chung t́nh
..v..v... Tùy theo không gian và thời gian, việc tôn kính người
mẹ Việt Nam cũng theo thăng trầm của
lịch sử.
Nhưng cái thời mà tôi chấp
nhận là hầu hết những người mẹ
Việt Nam ở nhà trông con và lo việc nội trợ có
lẽ lúc đó tôi chưa sanh ra đời và có lẽ
những người đàn bà này được sống
trong một gia đ́nh giàu có quí phái. Cái thuở mà sanh con
nhiều th́ nhà có phúc, mấy bà mẹ cứ ráng sanh hết
đứa nầy đến đứa khác th́ c̣n đi làm
ǵ được nữa. Nhưng lúc này họ cũng
"làm dâu" nhiều hơn thời bây giờ. Chuyện
con cái, chuyện nhà chồng, trăm bề không kể
hết. Nên họ thuờng ví là "gách vác giang sơn nhà
chồng." Đảm đang là phải. Chung t́nh là
phải.
Lúc tôi c̣n ở Việt Nam, ở Sài
G̣n, tôi cũng thấy những buổi chiều có những
bà mẹ bế con ra trước nhà chờ chồng đi
làm về. Nó đẹp như tranh vẽ hay như
những chuyện vợ chồng hạnh phúc có nhau.
Nhưng rời khỏi những phút giây đó trở
về sống thực tại với hoàn cảnh của
tôi. Nó không c̣n đẹp như tranh vẽ nữa.
Mẹ tôi không những trông con và
lo việc nội trợ mà c̣n đi làm nữa. Dĩ nhiên
lúc các con đầu ḷng c̣n nhỏ th́ có những
người giúp việc. Khi những đứa này lớn
đủ để làm một số việc nhà, tiền
để trả công để dành nuôi thêm mấy miệng
ăn. Cái đồng lương của cả cha mẹ
tôi tăng hàng năm không theo kịp cái phần nuôi thêm
mấy miệng ăn.
Lúc đó nh́n quanh xóm làng tôi,
hầu như mẹ Việt Nam đều trong cùng một
hoàn cảnh. Kể cũng lạ, có một sự trùng
hợp, tôi không thấy cảnh làm dâu của những người
trạc tuổi mẹ tôi lúc đó. Ông bà nội ngoại
đều không sống ở gần. Lũ trẻ chúng tôi
lúc đó mơ mùa hè đến để về quê ông bà tha
hồ hưởng cuộc đời ấu thơ.
Rồi chiến tranh kéo dài,
đến cha tôi và nhiều người đàn ông khác
cũng phải cầm súng ra chiến trường. Những
người không đi, tiếp tục cuộc sống
của họ. Nhưng những người ra chiến
trường, để lại việc sanh nhai lên vai
người vợ hiền, phải tần tảo nuôi con
và xa chồng. Đó là những người mẹ chỉ
mơ màng ru giấc ngủ bằng mộng ước sum
họp, tương lai huy hoàng của ngày mai. Lúc đó tôi
c̣n quá nhỏ, nhưng v́ là con gái lớn nhất trong nhà,
mới 6 tuổi đă bắt đầu có "Job
babysistter". Tiền lương tôi không có, v́ đó là
những đứa em của tôi. Rồi tôi học nấu
cơm. Nồi cơm, nồi canh nặng hơn cái sức
tôi có thể khiêng, nhưng lôi thôi lếch thếch vài
lần tôi cũng được thêm cái Job nội trợ.
Có lẽ, trong số những người đàn bà
đảm đang được tuyên dương trong
đó có mẹ tôi. Không chừng c̣n có cả tôi nữa.
Miền Nam Việt Nam lúc đó có
bao nhiêu người lính ra trận ? Chắc chắn không
phải là con số nhỏ. Và như vậy bao nhiêu
người mẹ Việt Nam sống trong hoàn cảnh
như mẹ tôi ? Có bao nhiêu gia đ́nh có con gái đầu
ḷng ? Chắc chắn không ít ! Như vậy mẹ Việt
Nam trong thời gian chiến tranh th́ không ở nhà trông con và
lo việc nhà. Họ không đẹp như tranh họa
đồ nữa. Họ "b́nh đẳng" theo
đúng tiêu chuẩn vất vả, chỉ c̣n biết trông
chờ ngày mai.
Nhưng ngày mai đó nó không có. Ngày
mai đó là vận nước của biến cố 1975.
Những người lính này vào trại cải tạo.
Vợ hiền của họ tiếp tục xây ước
mơ "chờ anh về." Họ "lao
động" cho được vinh quang. Nơi rừng
núi anh "lao động" để "cải tạo
mút mùa". Nơi quê nhà vợ anh cũng sánh vai "trả
nợ" cho một kiếp người. Lấy cái lao
động giết thời gian của sự chờ
đợi và để quên đi sự cô đơn. Bao lâu
anh sẽ trở về ?
Tôi qua Mỹ. Lúc đầu tôi
chưa được đi làm hay đi học, tôi
thường ở nhà với một bà cụ gần 70.
Cụ cũng kể cho tôi nghe những ngày cụ ở nhà
trông con và gánh vác giang sơn nhà chồng. Chồng cụ làm
quan. Nghe chức tước của ông cụ, tôi h́nh dung bà
đă có mộc cuộc đời như tranh vẽ.
Nhưng không, bà kể chuyện đời của bà
với hai hàng nước mắt thi nhau chảy. Giờ
đây bà ở Mỹ, chồng bà đă mất từ lâu,
lúc bà vẫn c̣n trẻ. Ông để lại cho bà một
đàn con. Bây giờ những đứa con của bà
cũng đă có gia đ́nh và con cái. Bà vẫn sống trong cô
đơn. Ngày đến là con cháu của bà rời bà.
Kẻ đi làm, người đi học. Cũng may, lúc
đó có phim Hồng Kông cho bà thấy thời giờ quá mau.
Chiều về, kẻ đi học phải làm bài. Kẻ
đi làm phải lo việc nhà rồi lại nghỉ
ngơi cho có sức trở lại đi làm ngày mai. Bà
lại sống trong cô đơn. Có ai hiểu tâm trạng
của bà, nhưng biết làm ǵ hơn !
V́ tôi c̣n trẻ, tôi bon chen vào
cuộc sống. Tôi đi học tiếng Anh, tôi đi gây
dựng sự nghiệp. Rồi tôi lại phải sống
"b́nh đẳng" theo cái xă hội này. Tôi có chồng,
tôi có thể ở nhà trông con và lo việc nhà. Nhưng tôi
nghĩ đến ngày mai của tôi. Ngày mai này không phải
là ngày chờ đợi hay hy vọng tương lai huy
hoàng hơn. Nhưng ngày mai của tôi là tôi sợ không có
tiền để sống lúc tôi về già.
Tôi phải tiếp tục bon chen
với đời. V́ con cái tôi sanh ra và lớn lên ở
Mỹ, tôi không có hy vọng già th́ trẻ nuôi như ở xă
hội Việt Nam ngày xưa. Cũng như bao nhiêu
người đàn bà khác ở Mỹ, tôi cảm thấy
không cô đơn nếu có công việc làm. Tôi nghĩ
thế hệ của tôi và thế hệ sau này ở Mỹ
sẽ không cô đơn khi tuổi càng lớn dần.
Nhưng những người trong thế hệ cha mẹ
tôi chắc chắn cô đơn suốt đời như
bà cụ của tôi.
Mẹ tôi qua Mỹ sau tôi, cha tôi
đă mất lúc mẹ tôi chưa qua. Thế là mẹ tôi là
một người cô đơn. Lúc qua Mỹ c̣n sức lao
động nên đi làm. Không bao lâu th́ ở nhà trông cháu.
Đường đi nước bước ở Mỹ
không sao tranh cùng đàn trẻ. Đi đâu cũng phải
nhờ vào con cái. Có lúc không dám phiền con. Cũng như bà
cụ tôi, mẹ tôi sẽ cô đơn khi những
đứa cháu này đến tuổi đi học. Và ở
Mỹ này, ai dám mong sanh con đông, để rồi không bao
lâu ở nhà với cháu sẽ phải sống cô đơn
đợi con cháu về. Có lẽ mẹ tôi biết vậy
nên bây giờ "đầu tư" rất nhiều vào
các bộ video và phim Việt Nam. Cái tiếng Việt và
văn hóa Việt trong những cái phim này nó sẽ quen
thuộc hơn. Hy vọng sẽ bớt cô đơn
hơn khi có được cái ǵ quen thuộc bên cạnh.
Thời gian sống của bà tôi
và mẹ tôi biến những bà mẹ Việt Nam thành
những bà mẹ cô đơn nhất trong lịch sử
nhưng có ai hiểu cái cô đơn này ? Và nếu có
hiểu th́ sẽ làm được ǵ ?
Cái vận nước dầu sôi
lửa bỏng của hai thế hệ này nó làm cho
những người mẹ Việt Nam cô đơn hơn
bao giờ hết. Tôi chỉ hy vọng những nỗi cô
đơn này sẽ là cái nầm tươi sáng cho thế
hệ mai sau, theo luật tuần hoàn của tạo hóa !
KHANH PHAN
(BAI
CHUYEN chuyển)