SÁNG ĐÔI MẮT MÙ
(Tràm Cà Mau)
Con người
cần điều ǵ ?- cần
đôi mắt sáng, cần có ánh sáng. Đôi mắt và ánh sáng
như là phương tiện cho cuộc sống mỗi con
người.
Cả miền
Nam đang bấn loạn lên, v́ cuộc chiến tranh mấy
mươi năm sắp đến hồi kết cuộc.
Bắc quân hồ hởi tiến mau như chẻ tre. Nam
quân rút bỏ, tan ră mau chóng. Những người không am hiểu
t́nh h́nh chính trị quốc tế th́ ngỡ ngàng, ngạc
nhiên, không tin được về sự thực đang xảy
ra trên đất nước nầy.
Dân miền
Nam đua nhau bỏ chạy ra biển, chưa biết sẽ
trôi nổi về đâu, cũng chưa biết sẽ
đi nơi nào, làm ǵ mà sống, sống có được
hay không. Không cần biết. Cứ chạy trốn đă.
Những người nầy, đă có một ít hiểu biết
hoặc kinh nghiệm sống với cọng sản, nên liều
chết ra khơi. Mấy cụ già miền Nam vuốt râu
nói:
"Cộng
sản cũng là người Việt Nam ḿnh với nhau, việc
chi mà sợ? Cọp nó c̣n chưa ăn con, huống hồ
chi họ với ḿnh cùng tổ tiên, cùng gịng giống. Miền
Bắc hay miền Nam đều là anh em với nhau cả
mà. Chạy đi đâu làm chi cho mệt."
Những
người trong chính quyền miền Bắc chắc cũng
không hiểu nổi, tại sao nhân dân miền Nam sắp
được "giải phóng", sắp được
sung sướng, sao mà lại bỏ chạy. E rằng, họ
bị Mỹ Ngụy tuyên truyền đầu độc,
nên dại dột dong thuyền ra khơi. Họ cho rằng,
những người bỏ trốn họ, là loại trây
lười, sợ lao động, sợ khổ.
Trong những
ngày cuối cùng của cuộc chiến tranh sắp tàn. Bạn
của Tâm hối hả đến tận nhà lo lắng nói
:
- Anh sửa
soạn hai bộ áo quần. Đem theo một ít thức
ăn khô, một chai nước. Tôi đă ghi danh cho anh
được xuống xà lan ở Tân Cảng, và sẽ
được kéo ra khơi hôm nay hoặc ngày mai.
Tâm trầm
ngâm:
- Không đi
đâu cả. Tôi sinh ra trên quê hương nầy, và sẽ
sống và chết với quê hương.
- Anh chấp
nhận sống với cộng sản ?
- Anh chưa
hiểu ư tôi. Nếu phải chọn tự do và cộng sản,
th́ tôi sẽ chiến đấu để bảo vệ một
chính thể tự do. Nhưng nếu phải chọn quê
hương và một nơi vô định khác, th́ tôi chọn
quê hương. Đất nước ḿnh đă chịu chiến
tranh tàn phá ba mươi năm nay. Tan tác, đổ vỡ
quá nhiều. Bây giờ là lúc toàn dân cần góp tay xây dựng
lại quê hương thân yêu của chúng ta. Tôi đă chuẩn
bị tinh thần rồi. Chấp nhận đi tù vài, ba
năm, nếu phải đi đập đá Trường
Sơn, th́ đá đó cũng để xây dựng
đường sá và nhà cửa cho quê hương nầy.
Đi ra ngoài, dù có làm được ǵ, th́ cũng là làm cho
người ta. Tôi chấp nhận mọi gian khổ để
đổi lấy cuộc sống c̣n có quê hương.
Người
bạn nh́n Tâm với ánh mắt u buồn:
- Tôi ước
mong sao ư nghĩ của anh là đúng, và sau nầy không ân hận.
Tâm quả
quyết:
- Tôi sẽ
không bao giờ ân hận với chọn lựa nầy. Tôi
chọn quê hương.
Nửa tháng
sau ngày miền Bắc thắng trận, một ông chú của
Tâm, là cán bộ có vai vế, từ Hà Nội vào tiếp thu
Sài g̣n. Ông ghé lại nhà
thăm. Ông nầy đă hăng hái tham gia cuộc kháng chiến
từ thời khởi đầu năm 1945. Trong t́nh thân
gia đ́nh, ông bực bội hỏi:
- Sao không bỏ
chạy, mà giờ nầy c̣n ở đây? Thế th́ khổ
đời anh rồi.
Tâm ngỡ
ngàng, nhưng cũng quả quyết nói:
- Cháu ở lại,
để góp một tay xây dựng lại quê hương
đổ vỡ. Chỉ mong làm một hạt cát nhỏ
trong công cuộc tái thiết đất nước nầy.
Ông chú cười
buồn mà nói:
- Ai cho anh xây
dựng mà ḥng? Anh tưởng dễ lắm sao?
- Cháu không hiểu
hết ư của chú.
- Rồi anh
sẽ hiểu. Anh phải "kinh qua" mới thấm
và hiểu. Chưa thực sự sống trong chế độ,
th́ dù cho có đọc ngàn cuốn sách, anh cũng c̣n mơ hồ
và đầy ảo vọng.
Tâm mạnh dạn
nói mà không sợ ông chú buồn ḷng:
- Nếu cháu
không lầm, th́ chú cũng đang là một rường cột
của chế độ nầy. Với cái vai vế của
chú, th́ chú cũng có thể tạo điều kiện cho những
người yêu mến quê hương nầy có cơ hội
phục vụ đất nước. Quê hương nầy
là của chung, gia sản của tổ tiên nhiều đời
gây dựng lại, không của riêng ai, không của riêng
đảng phái nào.
Ông chú cười,
ánh mắt có vẻ thương xót người cháu, ông nói:
- Không. Anh nói
vậy là chưa hiểu chi về xă hội chủ nghĩa
cả. Chú cũng chỉ là một bánh xe trong guồng máy
đang vận hành. Bánh xe nào không hoàn toàn ăn khớp, th́ bị
loại ra ngay. Bị vứt bỏ không thương tiếc.
Bị chà đạp, bị hành hạ, sống không
được, chết không xong. Anh không có quyền
yêu mến quê hương theo tâm ư của anh.
Phải yêu theo lối của người khác vạch ra,
hoàn toàn đi trong đường lối đó, nếu anh
muốn sống c̣n. Tôi xin anh, đừng có nói cái giọng
điệu quê hương là gia sản chung cho ai khác nghe, mà
không có lợi cho bản thân anh.
Tâm thở
dài. Một lúc sau ông chú nói tiếp:
- Điều
cần thiết nhất chú dặn anh, là đừng có dại
mà thành thật khai báo lư lịch và tội lỗi của
ḿnh. Anh đă ở miền
Nam, th́ dù anh có làm ǵ, hay không làm ǵ, cũng có tội với
cách mạng cả. Phải tự nhận là có tội, và chỉ
nhận những tội khơi khơi thôi. Chuẩn bị một bản lư lịch
cá nhân. Cái ǵ không lợi th́ đừng khai. Cái ǵ giấu
được th́ giấu. Viết càng ngắn, gọn, rơ
ràng càng tốt. Khai cho y hệt nhau, đừng sai chạy. Đó, chú chỉ giúp anh được
chừng ấy thôi, anh nhớ cứ làm theo , th́ bớt
được vận hạn khó khăn.
Tâm chấp
nhận đi tù cải tạo với sự b́nh tĩnh,
không chút lo lắng buồn phiền. Anh đă chuẩn bị
trước, và đây là chuyện phải đến. Tâm cũng
không có ảo vọng đi "học tập" một
tháng hay hai tuần như thông cáo do chính quyền phổ biến.
Nhưng Tâm vẫn mong rằng, anh nghĩ sai. Anh đă chuẩn
bị cho một cuộc đời tù tội lâu dài. Mang
theo những vật dụng thật bền, chắc chắn.
Những tuần đầu trong trại cải tạo, Tâm
thấy bạn bè xài phí những vật dụng mang theo, anh
nói với các bạn trong một buổi họp tổ:
- Các anh nên
tiêu xài tiết kiệm lại một chút. Đâu đă chắc
một tháng là được về ngay !
Các bạn
anh nhao nhao phản đối :
- Cánh mạng
trước sau như một. Anh không tin tưởng chính
sách của cách mạng sao? Anh c̣n tư tưởng lạc
hậu lắm. Cách mạng nói một tháng, là một tháng,
không sai chạy đâu.
Thấy tất
cả bạn bè đều phản đối dữ dội,
và nếu cán bộ quản giáo biết được, hay
có người báo cáo th́ bất lợi cho bản thân, Tâm vội vàng cười giả
lả:
- Thôi mà, tôi
nói chơi cho vui, mà làm anh em sợ. Nói đùa , anh em bỏ
qua đi.
- Đùa làm
đứng tim người ta. Cách mạng không bao giờ
nói sai cả.
Tâm biết
anh em sợ, không dám nghe nói sự thực. Muốn nuôi ảo
tưởng là một tháng sẽ được tha về,
nên phản đối lời khuyên của Tâm.
Sau ba tuần
mà chưa thấy "bài vở và học tập" chi cả.
Đám tù lao nhao tiên đoán rằng, cách mạng sẽ khoan
hồng cho về, mà không cần học tập lôi thôi.
Đoán rằng, họ sẽ phát tài liệu cho anh em đọc,
v́ ai cũng đă có tŕnh độ học vấn khá, không cần
phải giảng dạy. Tâm chỉ cười, và mong sao
cái mơ ước hăo huyền của anh em đúng sự
thực, chứ trong ḷng Tâm, không hề có ảo tưởng
nào. Nhiều đêm, khi chín giờ, đèn điện tắt,
có tiếng tắc kè kêu vang dội rất rơ trên đồi
cao: "Tắc kè. Tắc kè". Anh em diễn dịch ra là
có điềm tốt thông báo, nên tắc kè kêu là "Sắp
về. Sắp về". Có nhiều anh loan tin rằng, mấy
đêm nay xem thiên văn, thấy nhiều sao chiếu đồng
quy về hướng Sài g̣n, bởi vậy, anh em cũng sắp
được tha về nay mai.
Nhiều
tháng sau vẫn chưa được tha về, mà thời
gian tù không xác định. Tiếng tắc kè được
diễn dịch lại là "Đếch về. Đếch
về".
Một
người bạn nói với Tâm:
- Cán bộ
luôn luôn nhắc nhở là "yên tâm cải tạo", làm
sao mà yên tâm, khi gia đ́nh c̣n lắm việc bộn bề,
vợ con không biết sinh sống ra làm sao, ngày ra trại
chưa được xác định. Th́ làm sao mà yên tâm cải
tạo được?
Tâm cười
và trả lời:
- Yên tâm cải
tạo. Đúng. Mấy ông cán bộ nói đúng. Yên tâm
đi, ngày về c̣n xa lắm lắm. Đừng nôn nóng, vô ích. Không yên
tâm, th́ cũng không được ǵ. Bận ḷng thêm khổ.
Chúng ta bị mắc bẫy rồi, cứ đừng hy vọng,
đừng mong ước ǵ cả. Yên ḷng. Nếu có một
ngày nào đó, được kêu tên cho ra về, th́ sung
sướng lắm. Nếu chưa đưọc về,
cũng đừng mong. Có mong là có bồn chồn, có khổ
tâm. Hăy yên tâm đi, yên tâm cải tạo.
Mấy
người bạn Tâm bây giờ đă bớt ảo tưởng,
nhưng vẫn chưa tắt niềm hy vọng. Họ
thường tỏ vẻ bực bội khi nghe các bạn
khác đọc các câu thơ: "Bao giờ cọc sắt nở hoa. Bà
Đen hết đá th́ ta mới về"
hoặc "Khi
đi vợ mới mang bầu. Ngày về con đă bạc
đầu như cha".
Nhờ lời
khuyên của ông chú đă từng kinh qua dày dạn trong chế
độ, là đừng dại dột thành thật khai
báo, nên Tâm được tha tù, về nhà sớm hơn bạn
bè cùng trang lứa, cũng mất hơn ba năm, gần với
thời gian anh đă tiên
đoán và chấp nhận.
Trong thời
gian nầy, t́nh h́nh lương thực vô cùng khó khăn. Cả
nước đều đói vàng mắt, nhà nhà ăn độn
khoai sắn, bo bo, ḿ sợi. Bụng dạ mọi người
khi nào cũng lưng lửng, nhột nhạt, có kiến
ḅ. Miệng th́ luôn tḥm thèm. Đời sống thường
ngày vô cùng khó khăn. Ít c̣n ai đủ dại để tin
tưởng vào tương lai tươi sáng hạnh phúc.
Không biết ai bày, mà bọn trẻ con hàng xóm thường
ngêu ngao hát bài ca sửa lời: " .. tổ quốc
ơi, ăn khoai ḿ ngán quá, kể từ giải phóng vô
đây, ta ăn độn dài dài, kể từ giải phóng
vô đây, ta ăn độn toàn khoai .."
Một lần
nghe cuộc bàn căi giữa hai ông cậu, ông cậu nhỏ
là người đi tập kết ở miền Bắc về,
nói với ông cậu lớn tuổi rằng:
- Anh chưa
"giác ngộ cánh mạng" th́ anh đừng nói, đừng
bàn luận về xă hội chủ nghĩa. Phê b́nh mà
chưa biết rơ bản chất, th́ đừng nên nói,
không có lợi cho anh và gia đ́nh.
Ông cậu lớn
tức tối nói:
- Làm sao mà tôi
giác ngộ cách mạng của các người được?
C̣n bản chất của xă hội chủ nghĩa, không nói
ra, ai cũng biết là cái ǵ rồi.
- Anh có biết
giác ngộ cách mạng là ǵ không? Giác ngộ nghĩa là biết
rơ, biết đến nơi đến chốn, không phải
biết lơ mơ như các anh. Biết cái ǵ? Biết cách
mạng vô cùng nghiêm khắc, tàn bạo, không khoan nhượng.
Nghĩa là biết sợ cách mạng trù dập, sợ bị
thanh toán, thủ tiêu, sợ bị giam đói, bị bao vây
kinh tế, bao vây t́nh cảm. Tóm lại, giác ngộ cách mạng
là biết sợ cách mạng, sợ vô cùng, không dám hó hé chi cả.
Cách mạng nói sao, ḿnh nghe vậy,
nói theo y như vậy, đừng sai chạy mảy may,
đừng để cái lư trí phán đoán sai đúng xen vào.
Người giác ngộ cách mạng sẽ dễ sống, dễ
thở, và an toàn hơn trong cái xă hội chủ nghĩa.
Ông cậu lớn
nói với giọng chán nản:
- Thế th́
giác ngộ cách mạng là phải biết hèn nhát, nói như
vẹt, mềm như bún. Không kể ǵ đến sĩ
khí, nhân cách nữa sao?
Ông cậu
"cách mạng" trả lời:
- Hừ, sĩ
khí và nhân cách để làm ǵ nếu cái bao tử trống
không, đói khát hành hạ, vợ con nheo nhóc, xóm giềng xa
lánh, hất hủi ḿnh v́ sợ liên lụy?
Ngừng một
lát, ông nầy nói tiếp:
- Thời nầy,
tốt nhất là bịt tai, nhắm mắt mà sống.
Đừng bao giờ nói ư nghĩ trung thực của
ḿnh cho ai nghe. Có lẽ, tốt
hơn hết là đừng có ư kiến chi khác với mọi
người. Ai sao ḿnh vậy. Đúng hay sai, thật hay giả,
không cần biết đến làm chi. Đó là thái độ
khôn ngoan nhất.
Ông cậu lớn
tuổi lắc đầu:
- Không
được. Phải can đảm nh́n thẳng vào sự
thật, và đừng tự dối ḷng để giả
tin vào lời lừa mị láo khoét. Nếu ai cũng dám nh́n
thẳng vào sự thực, nói lên sự thực, th́ bọn
dối trá sẽ không c̣n đất sống, và không c̣n
cơ hội ức hiếp, áp bức kẻ hiền
lương. Người miền Bắc và miền Trung khôn
ngoan quá, cẩn trọng quá, nên gắng nhịn nhục
để sống c̣n, bởi vậy nên bị ức chế,
bị chà đạp, bị dày xéo, không c̣n thể thống
chi cả. Chú ra ngoài chợ Sài g̣n mà xem, hay chú lên xe đ̣ mà
nghe các bà chửi cho nát mặt, nát mày, có dám bỏ tù hết
cả nhân dân miền Nam nầy không? Ban đầu, các anh
"cách mạng" cũng hung hăng, dọa dẫm,
định áp đặt chính sách cai trị hà khắc như
cai trị dân miền Bắc lên vùng đất nầy.
Nhưng không ai sợ cả, không ai hùa theo lời nói láo
khoét. Mấy anh bị hố. Dân miền Nam không hèn nhát
đâu.
Ông cậu
"cách mạng" hạ thấp giọng:
- Nhân dân miền
Nam nầy ăn nói phản động, không có lợi lộc
ǵ cả, mà lại hại đến bản thân, gia
đ́nh. Nói lời phản động, để được
cái ǵ chứ? Anh tưởng chúng tôi đều ngu muội,
mù quáng cả, không nh́n thấy và phân biệt được
sự thực và dối trá sao? Sống theo nếp sống
mới th́ phải biết "nói
điều ḿnh không tin, và tin điều ḿnh không dám nói".
Đó là thái độ khôn ngoan, thức thời.
Mỗi ngày từ
sáng tinh mơ, loa đă oang oang kêu gọi dân chúng sống
theo nếp sống văn minh. Tâm không biết nếp sống
văn minh của xă hội chủ nghĩa ra làm sao, đem
hỏi ông một ông chú "cách mạng" khác. Ông hạ
giọng thầm th́:
- Cái ǵ
người ta thiếu, th́ nói nhiều đến cái
đó. Văn minh bây giờ là xe chạy bằng than củi,
ăn cơm độn khoai sắn, xới vườn hoa
trồng rau khoai rau dền, nuôi heo trên tầng lầu chúng
cư, áo quần xám xịt một màu, ăn nói một lời
giống nhau y hệt. Văn minh mà nhà nước ta đang
nhắm đến là làm sao cho miền Nam tiến kịp miền
Bắc trong tiêu chuẩn .. nghèo đói.
Tâm cười:
"Các ông bà con đi tập kết về khuyên đừng
ăn nói phản động. Thế mà lời của chú,
nghe ra c̣n phản động hơn ai hết. Thế th́ hai
mươi mấy năm đi theo cách mạng, chú đă làm
được công trạng ǵ trong sự nghiệp xây dựng
xă hội chủ nghĩa?"
Nét mặt
ông chú có vẻ tức tối: "Công trạng cái con khỉ.
V́ chú không biết a dua, không hèn nhát nói theo lời lếu láo
dối trá của bọn chúng, nên chú bị bao vây, bị cô
lập, bị bỏ đói trong hai mươi năm tập
kết ra Nghệ An. Chú kiếm sống bằng nghề
"hớt tóc chui". Cả nước đă đói cho
vàng mắt ra, gia đ́nh chú c̣n đói hơn ai cả. Con cái
không được nhận vào trường, thất học
cả đám. Chẳng bị tù rục xương là may mắn
lắm rồi cháu à."
- Thế th́
xin chú cho cháu một lời khuyên, để sống c̣n trong
xă hội mới nầy.
Ông chú lắc
đầu: "Không c̣n cách nào để cho các thành phần
như cháu sống c̣n cả. Ngoại trừ .. ngoại trừ
bỏ nước ra đi. Chỉ có con đường
đó thôi."
Một
năm sau, Tâm đến được bến bờ tự
do sau bao lần suưt bỏ mạng trên biển cả.
Tràm Cà Mau
(Thanh Long sưu tầm và chuyển)