TẢN MẠN
NHÂN MÙA LỄ TẠ ƠN
(Tác giả : Phùng Annie Kim)
Tác giả sinh
năm1949, định cư tại Mỹ theo diện HO
năm 1991. Nghề nghiệp trước 75: dạy học.
Công việc làm ở Mỹ: du lịch. Hiện đă
hưu trí và là cư dân vùng Little Saigon, Westminster, California. Bài
viết về nước Mỹ đầu tiên của bà
năm 2013 là "Kock and Me / Vi trùng lao và Tôi." Sau đây là
bài viết thứ bẩy của Bà.
*
* *
Mùa lễ Tạ
Ơn đang đến. Hồi c̣n học trung học, tôi
học thêm tiếng Anh ở Hội Việt Mỹ. Tôi nhớ
hoài quyển sách "Let's learn English" trong đó có một
bài viết về ngày lễ Tạ Ơn. Bài có bức h́nh
minh họa một gia đ́nh Mỹ gồm hai vợ chồng
và hai đứa con, một trai, một gái đang ngồi
quay quần quanh chiếc bàn ăn.Cả gia đ́nh ai cũng
tươi cười, có khuôn mặt đẹp, thanh tú
như đôi mắt to, sóng mũi cao, nét mặt đúng là
.. Mỹ. Họ ăn mặc chỉnh tề. Cậu con
trai c̣n nhỏ mà đă được thắt cái cà-vạt.
Đẹp nhất là cô con gái có cái áo đầm hoa, tay phồng,
kết ren, mái tóc cột lên như cái đuôi gà sau ót. Trên bàn
có nhiều món ăn nhưng đặc biệt có con gà tây
thật to, nằm ngửa đặt trên dĩa ở giữa
bàn, hai cái đùi chổng lên, không có chân.
Đó là những
h́nh ảnh đầu tiên tôi biết về về ngày Lễ
Tạ Ơn qua sách Mỹ. Trong trí tưởng tượng
của một cô học tṛ lớp mười, đó là h́nh
ảnh về những người Mỹ lịch sự,
sang trọng (quần áo đẹp, thắt ca-vát), về một
đất nước giàu (nhà bốn người mà ăn
một con gà tây và một bàn đầy các dĩa thức
ăn), về gia đ́nh người Mỹ ít con (chỉ có
hai trong khi gia đ́nh tôi chín anh chị em) về tục lệ
"cám ơn" mà ba má tôi thỉnh thoảng nhắc nhở.
Tôi đă ước mơ về một phương trời
xa lạ, một đất nước xa xôi có con gà tây. Phải
chi có một ngày nào ḿnh được đặt chân đến
xứ Mỹ!
Tiếng Mỹ
có từ ngữ "enjoy" thật hay. Tiếng Việt
phải dùng nhiều từ mới diễn đạt hết
ư nghĩa của từ này. Từ ước mơ đến
xứ Mỹ lúc c̣n trẻ cho đến khi ước
mơ thành sự thật, từ h́nh ảnh con gà tây trong ảnh
cho đến khi nh́n thấy con gà tây thật trong ngày lễ
Thanksgiving, phải mất .. ba mươi năm. Ba
mươi năm tôi mới được đặt chân
đến nước Mỹ, được vui chơi,
hưởng thụ, thưởng thức, cảm nhận,
trải nghiệm và .. "enjoy" Thanksgiving đầu
tiên ở Mỹ là năm 1991, lúc đó tôi đă ngoài bốn
mươi.
Tôi tự an ủi:
"Mới hơn .. nửa đời người. C̣n trẻ
chán!"
Tháng đầu
tiên, tôi ở nhà người bảo trợ là cô
Lương và chú Nam. Chú là em ruột của chồng tôi.
Đi theo diện HO, nếu không có thân nhân ở Cali th́ gia
đ́nh tôi sẽ được một gia đ́nh người
Mỹ ở tiểu bang xa xôi nào đó bảo trợ rồi.
Làm ǵ mà được hưởng thời tiết đẹp
và t́nh người của "Cali nắng ấm t́nh nồng"?
Nhà có một
pḥng trống, một giường dành cho hai đứa con,
bố mẹ ngủ dưới thảm. Một tháng đủ
để vợ chồng cô chú hết ḷng giúp đỡ
bước đầu như lo giấy tờ làm thẻ
xanh thường trú, chở đi khám sức khỏe,
đi thăm bà con, đi chợ Mỹ, đi shopping, học
lái xe, học cách sử dụng đồ dùng trong nhà bếp,
học cách đi bộ qua đường, học cách xài
tiền Mỹ, sử dụng thẻ tín dụng, rút tiền
mặt, account ngân hàng, học tiếng Mỹ ..
Một tháng
tuy ngắn ngủi nhưng gia đ́nh tôi làm quen dần với
các tục lệ và hội nhập với đời sống
Mỹ như phải xếp hàng, phải biết nói "thank
you", không gắp thức ăn chung bằng đũa của
ḿnh khi đi ăn tiệc, không nói ồn ào trong đám
đông, không khạc nhổ hay xả rác bừa băi, lỡ
đụng chạm ai phải biết nói lời xin lỗi,
tôn trọng phụ nữ v́ "lady first", quư trọng
trẻ con nhưng trẻ con ở đây phải cẩn thận,
không được nựng nịu tự nhiên như trẻ
con bên nhà, không đánh chó, đập mèo và c̣n biết bao
điều mới mẻ về nước Mỹ phải
từ từ làm quen và học tập theo thời gian v .. v.
Tôi nhớ
căn pḥng ở khu Irvine, gia đ́nh bốn người
chúng tôi quây quần trong không gian nhỏ hẹp này. Buổi
chiều nh́n ra hồ bơi màu xanh biếc mà nhớ chuyến
đi chơi ở băi biển Vũng Tàu trước khi
đi Mỹ. Trước giờ đi ngủ là lúc vợ
chồng con cái kể cho nhau nghe những điều mới
lạ học ở xứ Mỹ trong ngày và nhắc lại
những kỷ niệm thời xa xưa ở Việt nam.
Cô chú Nam
Lương là nhịp cầu nối đầu tiên giữa
gia đ́nh chúng tôi với xứ Mỹ. Tục ngữ có câu
"Chị em dâu đánh nhau vỡ
đầu". Quan hệ giữa tôi và cô em dâu từ hồi
ở Việt nam không "đánh nhau vỡ đầu"
mà trái lại có mối giao t́nh tốt đẹp. Cô là
người hiền lương như cái tên. Chú vui tánh hay
nói chuyện tiếu lâm. Cô chú là những người tốt.
Cái ơn đầu tiên ở xứ Mỹ là cái ơn t́nh
sâu nghĩa nặng trong gia đ́nh huyết thống của
chồng tôi. Tôi không bao giờ quên.
Tháng sau, v́ sự
học của hai đứa con, gia đ́nh tôi dọn lên
Laguna Hills, "share" hai pḥng trong ngôi nhà lớn của cô
em chú bác là cô Niên và chú Trung. Ở đây có trường học
tốt cho đứa con trai lên mười vô lớp năm
và đứa con gái mười tám học lại lớp
mười hai. Tục ngữ b́nh dân có câu "Nghèo mà ham!".
Đôi khi tôi ngẫm nghĩ câu này .. đúng chớ đâu
có ǵ sai! V́ nghèo nên người ta mới ham muốn, thèm
khát. Trường hợp của tôi th́ khác. "Nghèo mà .. sang!".
Chân ướt chân ráo mới qua Mỹ mà leo tuốt lên ..
đồi tận Laguna Hills. Con cái cho học trường
toàn là học sinh Mỹ trắng, con nhà giàu. Học sinh
đầu đen đếm trên đầu ngón tay. (Tôi có
đếm thật, mỗi lúc đưa đón mấy
đứa nhỏ ở trường về). Vợ chồng
cô chú chân thành mời gia đ́nh tôi về ở hai pḥng mà chỉ
góp có ba trăm đô tiền nhà. Cô chú muốn giúp chúng tôi
dành dụm tiền và có trường tốt cho con cái học
hành. Ăn uống th́ mỗi gia đ́nh thay phiên nhau đi chợ.
Tôi dùng foodstamps đi chợ Việt nam và là đầu bếp
nấu các món ăn Việt nam cho cả nhà. Cô đi chợ
Mỹ nấu thức ăn theo kiểu Mỹ cho mấy
đứa nhỏ trong đó có thằng con trai của tôi bắt
đầu quen với thức ăn Mỹ. Cô bao tiền
điện, nước, gaz. Cô chú hiền ḥa, cư xử
tế nhị, quư trọng anh chị và các cháu. Sau một
năm, cô chú bán nhà, chuẩn bị theo hăng dọn qua
Oklahoma, gia đ́nh tôi dọn về Santa Ana thuê một "apartment"
hai pḥng chín trăm đồng. Nhờ dành dụm chút tiền,
tôi mở một tiệm bán vé máy bay khu Westminster. Chúng tôi
chia tay nhau mà cả hai gia đ́nh đều bùi ngùi, lưu
luyến.
Tôi c̣n nhớ
ba đứa cháu: Uyên mười tuổi, Thomas tám và Helen
sáu, đứa nào cũng ngoan và lễ phép, suốt ngày quấn
quít bên bác Phong. Sau này, cô có bầu thêm đứa thứ
tư. Chú đi làm hăng Rockwell, sáng đi sớm, chiều về.
Giờ chú sắp về là giờ cô đi làm hăng điện
ca chiều cho đến gần sáng. Khoảng thời gian
từ hai đến năm giờ, từ ngày có gia đ́nh
tôi về ở chung, chúng tôi giúp cô chú đưa đón thêm
thằng con, tổng cộng bốn đứa trẻ,
trông chừng chúng ăn uống và làm "homework". Một
năm ở Laguna Hills, hai đứa con tôi tiếp xúc, học
hành với người Mỹ, bạn bè Mỹ, tiếng Mỹ
tỏ ra tiến bộ rơ rệt. Hai vợ chồng tôi học
Anh văn và ghi danh vài "unit" môn "booking" vé máy
bay ở Saddleback College. Chiều tối, cả nhà bận rộn
với "homework".
Tôi hay đùa
cặp này là "Ngưu Lang Chức Nữ" v́ ban ngày chú
đi làm, cô ngủ. Chú ngủ th́ cô c̣n ở hăng. Họ chỉ
gặp nhau trọn vẹn vào cuối tuần. Chúng tôi may mắn
sống những ngày tháng đầu tiên với những
người thân tốt bụng. Ngày lễ tạ ơn
đầu tiên, tôi đứng ở sân sau của ngôi nhà
đẹp và sang trọng của cô chú trên sườn đồi,
nh́n xuống thung lũng, nhớ đến ngôi nhà nhỏ của
tôi ở đường Nguyễn Thiện Thuật bây giờ
sao mịt mù, xa xăm quá!
Vào ngày lễ
Tạ Ơn, cô chú đứng ra làm chủ xị, tổ chức
một buổi tiệc linh đ́nh, khoản đăi bà con họ
hàng hơn ba mươi người đến họp mặt,
có đủ các món ăn Mỹ, Việt như gà tây, bánh bí,
rau trộn, gỏi sen, chả gị, tôm chiên, súp cua .. để
mừng gia đ́nh anh chị Phong đến Mỹ. Năm
sau, cũng mùa Thanksgiving, chúng tôi dọn về Santa Ana. Một
lần nữa, tôi mang thêm một cái ơn t́nh sâu nghĩa nặng
với cặp vợ chồng cô Niên, chú Trung. Hai cặp cô
chú là những "quư nhân" đă "pḥ trợ" gia
đ́nh tôi trong bước đầu lập nghiệp.
Thế là từ
bức ảnh con gà tây "hai đùi chổng lên, không có
chân" trong kư ức thời niên thiếu, trong bữa tiệc
Thanksgiving tại xứ Mỹ, tôi được nh́n thấy
nó bằng mắt, được vinh hạnh cắt những
lát gà tây đầu tiên đặt trên dĩa của mọi
người. Con gà được đặt mua và nướng
tại chợ Mỹ, nặng hai mươi lăm pounds,
giá hơn bốn chục đồng, đặt trên cái khay
lớn, vẫn là "hai đùi chổng lên, không có chân",
da nướng vàng, bóng lưởng và mùi bơ thơm phức.
Ở Mỹ,
công ty "Butterball" là công ty sản xuất gà tây lớn
nhất, trụ sở đặt tại Garner, North Carolina
sản xuất một tỉ pound gà tây mỗi năm bằng
20% tổng số sản lượng toàn quốc. Công ty này
có nhăn hiệu như cái dĩa h́nh bầu dục nền
vàng, nổi bật hàng chữ xanh "Butter ball" là sản
phẩm tiêu biểu và quen thuộc của các gia đ́nh Mỹ
trong dịp lễ Thanksgiving hằng năm.
Theo thống
kê của hội bảo vệ súc vật PETA, mỗi
năm vào ngày lễ Tạ Ơn, người Mỹ tiêu thụ
một trăm bảy chục triệu con gà tây
trong đó có một con, theo tục lệ, sẽ được
vị Tổng Thống ở ṭa Bạch Ốc tha chết
vào ngày lễ này.
Ăn gà tây
theo truyền thống Mỹ phải có "stuffing".Tôi học
món "stuffing" và "gravy" từ bà giáo dạy ESL.
Đây là một món nướng gồm có bánh ḿ "sandwich"
cắt vuông, cần, hành tây, nấm xào với bơ, trộn
với nước sốt gà, thêm tiêu, muối thành một hỗn
hợp hơi đặc rồi đem nướng. Sauce
"gravy" ăn chung với gà làm bằng nước gà
nướng gọi là "drippings", trộn với
nước súp gà, bơ, kem, sữa, bột bắp hay bột
ḿ quậy lên, đun sôi thành một chất sền sệt
màu nâu rưới lên miếng thịt. Có người thích
loại "cranberry sauce" làm bằng dâu đỏ. Có
người thích khoai tây nghiền có mùi tỏi. Salad, khoai
lang, bắp, bánh táo .. là những món không thiếu được
trong bữa ăn Thanksgiving.
Con gà tây trông
hấp dẫn thật nhưng khi ăn những lát thịt
trắng, nhạt và khô, dù có kèm theo nước sốt vẫn
không đậm đà, ướt át, mềm mại như
gà đi bộ ướp và nướng theo kiểu Việt
nam. Thế mới biết khẩu vị mỗi người,
mỗi nơi mỗi khác. V́ vậy có nhiều gia đ́nhViệt
nam làm món gà mái nhỏ c̣n gọi là con "hen" nướng
hoặc quay. Có gia đ́nh chỉ chơi mỗi món .. cánh.
Cánh gà chiên bơ hay cánh gà chiên .. nước mắm có mùi vị
quê hương thay cho gà tây trong ngày lễ Tạ Ơn cũng
là sự thay đổi cho hợp khẩu vị trong ẩm
thực của người Việt vào ngày lễ này.
Thôi th́ dù con
hay cánh, gà tây hay gà ta, cũng là .. gà. Khẩu vị cũng
chỉ là thói quen lâu ngày "Ta về ta tắm ao ta. Dù trong dù đục,
ao nhà vẫn hơn". Tôi c̣n nhớ sau
khi ăn uống xong, trong lúc "trà dư tửu hậu"
đến màn chị em tâm sự, các cô em "phỏng vấn"
những người di dân chân ướt chân ráo
"newcomers" như chúng tôi về ngày lễ Thanksgiving
đầu tiên ở Mỹ. Cảm hứng về con gà tây,
tôi xuất khẩu thành bốn câu thơ con cóc:
Ta về ta "xực"gà
ta
Gà ta tuy nhỏ
nhưng mà thịt ngon
Gà tây tuy có lớn con
Thịt khô, nhạt
phếch lại c̣n nặng "đô"
Từ Việt
nam mới qua, mỗi lần xài tiền Mỹ, tôi có thói
quen tính ra tiền Việt Nam hoặc quy ra vàng. Lúc bấy giờ,
ăn con gà tây hơn bốn chục đô gần bằng một
.. chỉ vàng. Số tiền đó quá lớn đối với
người tị nạn như tôi chưa biết làm ǵ ra
tiền. Chắc v́ tiếc tiền nên nguồn thơ của
tôi "tuôn trào lai láng" .. chỉ có thế.
*
"Thanks"
là những lời cám ơn. "Giving" là cho. Năm 1620,
chiếc tàu "Mayflower" chở những người "Pilgrims"
là những người Anh định cư đầu
tiên. V́ sự bạc đăi về tôn giáo, họ đă di
cư đến vùng đất mới c̣n gọi là Tân Thế
Giới. Sau nhiều ngày lênh đênh trên biển cả, họ
đến được đất liền và được
những người thổ dân da đỏ cung cấp thức
ăn. Khi cuộc sống ổn định, mùa màng thu hoạch
tốt, họ làm lễ Tạ Ơn đến Thiên Chúa
đă "cho" họ nhiều "ơn" phước
như có cuộc sống no đủ, an lành, đến những
người thổ dân cưu mang họ lúc đầu khó
khăn. Truyền thống lễ tạ ơn "Thanksgiving"
ở Mỹ bắt nguồn từ đó.
Trải qua
nhiều thế kỷ, ngày Lễ Tạ Ơn ở Mỹ
c̣n là ngày cầu nguyện, họp mặt gia đ́nh, ăn uống,
vui chơi, bắt đầu mùa mua sắm cho lễ Giáng Sinh
sắp tới.
Lịch sử
Việt Nam, tổ tiên ta có tục lệ tế lễ Trời
Đất cũng là một h́nh thức lễ tạ
ơn. Truyện người con của vua Hùng Vương
thứ sáu là Tiết Liêu hiền lành, đạo đức
nằm mộng thấy Thần hiện ra chỉ cho cách làm
lễ vật dâng vua. Gạo là thực phẩm nuôi sống
con người.Thần dạy cho Tiết Liêu lấy nếp
làm vỏ ngoài, giữa bánh có nhân, dùng lá gói, nén thành h́nh vuông
tượng trưng cho Đất gọi là bánh chưng. Thần
chỉ cách giă xôi thành bánh,vo thành h́nh tṛn tượng
trưng cho Trời gọi là bánh dầy. Nhờ hai thứ
bánh giản dị và có ư nghĩa, Tiết Liêu được
vua truyền ngôi báu. Từ đó, Vua cho dùng hai thứ bánh
chưng, bánh dầy trong ngày Tết Nguyên Đán là ngày Tết
truyền thống để nhớ ơn Trời Đất,
ông bà tổ tiên.
Vua Quang Trung
cũng có làm lễ tạ ơn. Ngày mùng năm tháng giêng
năm Kỷ Dậu 1789, sau khi chiếm được Hà hồi,
Ngọc Hồi, Vua ra lệnh tiến vào thành Thăng Long
đánh tan hai mươi vạn quân Thanh. Tôn Sĩ Nghị bỏ
cả ấn tín mà chạy về Tàu. Sầm Nghi Đống
tử trận. Nhà vua làm lễ kính cáo, tạ ơn Trời
Đất, cho quân lính và nhân dân ăn mừng mùa xuân chiến
thắng trong lịch sử chống ngoại xâm.
Triều
đ́nh nhà Nguyễn cũng có tục lệ làm lễ tạ
ơn. Dưới chế độ phong kiến, vua là thiên
tử thay Trời trị dân nên vua thay dân đăng đàn
chủ tế tại đàn Nam Giao ở Huế để
tạ ơn Trời Đất và các vị tiên đế,
cầu xin mưa thuận gió ḥa, quốc thái dân an.
Người
Việt có tục lệ rất có ư nghĩa là cúng giao thừa
nửa đêm vào dịp Tết Nguyên Đán. Chiếc bàn thờ
nhỏ với khói hương nghi ngút, hoa, đèn, bánh trái,
vào thời khắc giao ḥa giữa năm cũ và năm mới,
trong tiếng pháo nổ rền vang, người chủ nhà
chắp tay đứng giữa trời, gửi lời tạ
ơn đếnTrời Đất, cửu huyền thất
tổ, ông bà nội ngoại hai bên xin phù hộ cho con cháu
được một năm mới nhiều may mắn và
hạnh phúc.
Đạo
Phật coi trọng bốn ơn sâu nặng đó là ơn
Cha, Mẹ và ơn Thầy, Tổ. Người đi tu
trong chùa c̣n mang thêm một ơn rất nặng khác đó là
ơn của đàn na thí chủ đă bố thí cúng dường
cho ḿnh có phương tiện tu. Một hạt gạo cũng
là vật thực giúp ḿnh ăn để sống, để
tu làm lợi cho chúng sinh. Người tu, mỗi khi nghĩ
đến ơn này, phải dốc ḷng tu học đạo
giải thoát, đừng dễ duôi, phóng dật mà mang tội.
Kiếp này không trả th́ kiếp sau làm trâu ngựa để
đền đáp. Nghĩ như thế th́ lo tu, biết tiết
kiệm của cải của thí chủ nhất là biết
ơn.
Phật giáo
Ḥa Hảo là một tôn giáo rất gần với người
dân miền Nam c̣n có tên là Phật Giáo Tứ Ân. Phật giáo
Ḥa Hảo dạy các tín đồ "Tứ Ân hiếu nghĩa"
là bốn ơn: tổ tiên và cha mẹ, ơn đất
nước, ơn Tam Bảo, ơn đồng bào và nhân loại.
Sống ở đời, người nào mang được
bốn ơn này là người đạo đức, có hiếu,
có nghĩa.
Natalie, con gái
tôi theo đạo Công giáo. Mỗi bữa ăn, gia đ́nh
Natalie đều làm dấu thánh giá. Có khi gia đ́nh đọc
kinh tôi chỉ nghe lơm bơm. Tôi bảo đứa cháu ngoại
là Dustin đang học tiếng Việt đọc cho bà ngoại
nghe bài kinh. Dustin học thuộc ḷng và đọc lưu
loát. Đó là bài kinh tạ ơn Thiên Chúa đă cho
lương thực hàng ngày. Người Công giáo tạ
ơn Chúa mỗi ngày qua những bữa ăn. Đây là một
truyền thống đẹp.
Trong sách
"Quốc văn giáo khoa thư" kể câu chuyện về
Carnot. Ông là kỹ sư, nhà vật lư người Pháp nổi
tiếng với nhiều phát minh trong ngành cơ khí. Một
hôm, ông trở về trường cũ thăm thầy. Cả
nước Pháp đều biết tên của con người
tài ba này nhưng thầy không biết ông là ai. Ông đến
gặp vị Thầy già và thưa với Thầy rằng:
"Thưa Thầy, con là Carnot, học tṛ cũ ngày xưa
của Thầy đây".
Những câu
chuyện nhỏ dạy về sự biết ơn vẫn
là những bài học về luân lư, giáo dục có giá trị
đạo đức làm cho chúng ta cảm động.
Thời phong
kiến, các nước Đông phương như Trung Hoa,
Việt Nam rất quư trọng Thầy và biết ơn Thầy.
Quan niệm "nhất tự vi sư, bán tự vi sư",
một chữ cũng là thầy, nửa chữ cũng là
thầy. Thầy đứng hàng thứ hai chỉ sau vua và
trên cả cha: "quân, sư, phụ". Theo chiều
hướng của lịch sử, quan niệm này bây giờ
đă lỗi thời. Nước Mỹ là đất
nước kiểu mẫu cho nền dân chủ trên thế
giới cho nên "dân" là "chủ". Thầy ở
xứ Mỹ cũng là bạn của tṛ, chia sẻ với
tṛ về kiến thức trong học tập. Quan hệ của
thầy tṛ dựa trên sự tương kính và chu toàn nhiệm
vụ của hai bên nhiều hơn là sự mang ơn theo
truyền thống "tôn sư trọng đạo"
ngày xưa.
Ngày lễ Mẹ
(Mother's Day) cũng là ngày lễ truyền thống của Mỹ
để nhớ ơn các đấng sinh thành đă cho ta
h́nh hài này. Đạo Phật có tục lệ bông hồng
cài áo trong ngày lễ Vu Lan. Tục ngữ ta có câu "nước
mắt chảy xuôi" cho nên các bậc làm cha mẹ Việt
Nam ở xứ Mỹ đừng mong cầu ǵ nhiều ở
con cái. Được một ngày các con dành cho cha mẹ là
quư lắm rồi mặc dù t́nh thương cha mẹ dành
cho con "bao la như biển Thái B́nh" và công ơn "cha mẹ nuôi con
bằng trời bằng biển. Con nuôi cha mẹ tính tháng
tính ngày". Chừng nào ḿnh nhắm mắt
buông tay th́ nước mắt mới ngừng chảy.
Người
Việt c̣n có truyền thống mang ơn Thầy, Tổ là
người sáng lập và có công truyền bá ngành nghề cho
đệ tử. Lịch sử các vị Thầy, Tổ
này nhiều lắm không sao kể hết. Phái vơ Thiếu Lâm
thờ Tổ Bồ đề Đạt Ma v́ Ngài là người
khai sáng môn vơ Thiếu Lâm dạy cho các chư tăng trong
chùa. Môn vơ sau này lan rộng trong quần chúng. Ngày nay môn vơ này
vẫn được truyền thừa và đệ tử
vẫn nhớ ơn Tổ. Tổ c̣n là một Thiền
sư nên các Thiền viện đều có thờ Ngài sau
chánh điện.
Ngành cải
lương cũng làm lễ tạ ơn Thầy Tổ vào
ngày mười hai tháng tám âm lịch. Theo ông Trần Quang Hải,
tổ ngành cải lương là Tống Hữu Định,
ḍng dơi công thần nhà Nguyễn. Ông là một danh sĩ hào
hoa phong nhă, nổi tiếng ăn chơi,yêu thích văn nghệ.
Tuồng cải lương đầu tiên diễn ở
nhà ông với biệt danh là ông Phó Mười Hai v́ ông từng
là Phó Tổng và thứ bậc mười hai trong gia
đ́nh.
Tổ ngành
hát bội hay c̣n gọi là hát bộ (v́ khi diễn phải
ra điệu bộ) là ông Đào Tấn ở B́nh định
người có công sáng tác nhiều vở tuồng cổ.
Tổ ngành
hát chèo là bà Phạm thị Trân. Bà là phụ nữ xinh đẹp,
tài sắc, hát hay được tiến vào cung. Vua Đinh
Tiên Hoàng yêu mến, giao cho việc dạy lính múa hát, đánh
trống, gảy đàn, diễn các tích gọi là hát tṛ, sau
gọi là hát chèo.
Công chúa Thiều
Hoa, con thứ sáu của vua Hùng Vương xinh đẹp,
hiền thục nhưng không lấy chồng. Bà dạy dân
trồng dâu, chăn tằm, kéo sợi, dệt vải. Dân
chúng làm nghề dệt vải nhớ ơn và thờ bà là Tổ
ngành dệt.
Ngày giỗ Tổ
ngành thêu là ngày hai mươi hai tháng giêng âm lịch. Tổ
ngành thêu là ông Lê Công Hành đỗ tiến sĩ, đi sứ,
bị vua quan Tàu giữ lại, bắt nhốt. Ông t́m cách học
nghề thêu. Khi được tha về, ông truyền nghề
này cho dân chúng. Nghề thêu ở Việt Nam ra đời và
phổ biến từ đó.
Tổ ngành
kim hoàn được ghi lại là ông Cao đ́nh Độ
và con là Cao đ́nh Hương. Hai ông học nghề kim hoàn
của một gia đ́nh người Hoa. Tài nghề của
hai cha con rất giỏi được triều đ́nh nhà
Nguyễn trọng dụng. Khi chết, hai cha con đều
được vua sắc phong. Ngày nay mộ c̣n thờ ở
Phú Cát Huế. Những người làm nghề kim hoàn lấy
ngày giỗ là ngày hai mươi bảy tháng hai âm lịch
để ghi nhớ công ơn Tổ.
Khu Phước
Lộc Thọ ở phố Bolsa nổi tiếng là khu bán nữ
trang. Ngày giỗ Tổ, các chủ tiệm kim hoàn cúng lớn
có heo quay, múa lân, văn nghệ .. Giữ được
truyền thống nhớ ơn các bậc tiền bối
là nét đẹp về văn hóa. Các ngành nghề ǵn giữ
truyền thống giỗ Tổ của nghề ḿnh như
thế là làm đẹp cho nét văn hóa của nước
Việt.
Trong văn học,
Truyện Kiều của Nguyễn Du cũng phản ánh truyền
thống nhớ ơn này qua nhân vật Thúy Kiều. Sau khi về
sống với Từ Hải,Thúy Kiều thỏ thẻ với
Từ Hải: "Nàng rằng nhờ cậy uy linh. Hăy xin
báo đáp ân t́nh cho phu". Nhớ lại
người ơn đă cưu mang, che chở cho nàng ở
chốn lầu xanh, Kiều đă tặng cho chàng Thúc Sinh: "Gấm trăm
cuốn, bạc ngh́n cân. Tạ ḷng dễ xứng báo ân gọi
là". Đối với bà quản gia nhà Hoạn
Thư và bà văi Giác Duyên đă giúp đỡ, bao bọc, Kiều
đă hậu tạ: "Ngh́n vàng gọi chút lễ thường.
Mà ḷng Phiếu Mẫu mấy vàng cho cân".
Kiều nhắc đến điển tích Hàn Tín lúc c̣n nghèo
được bà Phiếu Mẫu làm nghề dệt vải
cho cơm ăn. Khi giúp Hán Cao Tổ xây dựng được
nhà Hán và được phong là Sở Vương, Hàn Tín nhớ
ơn bà Phiếu Mẫu nên tặng bà ngàn lượng vàng.
Nhắc
đến Thúy Kiều chốn lầu xanh mới biết
giới "chị em ta" cũng có Tổ và nhớ
ơn Tổ bằng cách mua hoa cúng Tổ. Tổ của nghề
này là vị thần có đôi lông mày trắng c̣n gọi là thần
Bạch Mi. "Giữa th́ hương án hẳn hoi. Trên
treo một tượng trắng đôi lông mày".
Nguyễn Du kể "chị em ta" "hương hoa
khuya sớm phụng thờ. Cô nào xấu vía có thưa mối
hàng". Sau khi cúng hoa mới, họ lấy hoa
cũ đem lót xuống chiếu sẽ "bướm ong
bay lại ầm ầm tứ vi".
Khách làng chơi chắc phải .. "get in line"!
Tổ ngành
điện chắc chắn không phải .. người Việt
Nam. Edison, công ty điện lực nổi tiếng
được lấy tên ông ở quận Cam. Ông là người
phát minh ra những ứng dụng về điện trong
sinh hoạt hàng ngày như bóng đèn, động cơ
điện, máy phát điện .. Dù không có ngày giỗ Tổ
như Việt nam, nhắc đến Edison, người Mỹ
và người Việt Nam đều nghĩ đến công
ơn của nhà khoa học tài ba lỗi lạc này. Những
phát minh của ông đă làm thay đổi bộ mặt của
nước Mỹ và cả thế giới.
Vừa rồi
tôi lan man kể chuyện về ngày lễ Tạ Ơn ở
Mỹ. Ngày lễ này có những điểm tương
đồng với văn hóa Việt về mặt lịch
sử, văn học, xă hội, tôn giáo .. "Ăn trái nhớ
kẻ trồng cây. Uống nước nhớ người
đào giếng". Ca dao, tục ngữ phản ánh
được tâm tư, nguyện vọng, t́nh cảm chân
thành và mộc mạc của người Việt nam, đó
là truyền thống "biết ơn" và "nhớ
ơn". Không những thế, truyền thống này c̣n nhắc
nhở người khác phải biết nhớ ơn "Ai ơi bưng
bát cơm đầy. Dẻo thơm một hạt đắng
cay muôn phần" nhưng cũng biết
quên cái ơn ḿnh đă làm v́ "thi ân bất cầu báo".
Làm ơn rồi không cần đáp đền, chỉ biết
đó là việc tốt ḿnh phải làm mà thôi. Truyền thống
biết ơn này lên án những kẻ "ăn cháo đá
bát", "qua sông rút cầu", "được chim
quên ná, được cá quên nơm" là những kẻ
vong ân bội nghĩa. Xă hội nào cũng có loại người
này.
Tôi biết
có những người chỉ cám ơn xă giao, xem hai tiếng
"cám ơn" như hai tiếng ở đầu môi
chót lưỡi. Tôi thực tập một thói quen, khi cám
ơn ai, tôi để tâm thành của ḿnh trong hai tiếng
"cám ơn" gửi đến người nhận. Tuy
nhiên, có khi "quên", miệng nói "cám ơn" mà
đầu óc để đâu đâu hoặc miệng nói "cám
ơn" mà không "biết" ḿnh đang nói cám ơn với
người ơn của ḿnh.
Ngày lễ Tạ
Ơn, tôi chân thành nghĩ đến những người
thân gần nhất của tôi. Tôi cám ơn Cha, Mẹ đă
cho tôi h́nh hài, nuôi dạy tôi khôn lớn, các vị Thầy,
Cô giáo đă cho tôi chữ nghĩa, kiến thức, các anh chị
em đă cho tôi t́nh thương trong gia đ́nh ruột thịt,
các bà con họ hàng hai bên nội ngoại đă cưu mang,
giúp đỡ khi tôi gặp khó khăn, trở ngại trên
bước đường đời.
Tôi cám ơn
ông chồng tốt, người bạn đời cùng song
hành với tôi suốt bốn mươi năm, người
cha gương mẫu của các con tôi. Tôi cám ơn các con
tôi đă cho tôi biết thế nào là "Ḷng Mẹ" để
tôi thương mẹ tôi và thương các con tôi nhiều
hơn.
Tôi cám ơn
những người bạn dù thân hay sơ, các bạn là một
phần của đời tôi. Các bạn cho tôi, dù ít hay nhiều
một món quà vô giá đó là kỷ niệm. Tôi trân quư và sống
nhiều với kỷ niệm.
Tôi cám ơn
những vị bác sĩ đă có ḷng chữa bệnh cho tôi
như một "lương y như từ mẫu".
Bác sĩ Webstern người đă chữa bệnh lao, bác sĩ
Miliken, người đă hai lần mổ phổi, họ
đă cùng với hệ thống y tế hiện đại
ở xứ Mỹ như y tá, bệnh viện, thuốc
men, trang thiết bị y khoa nhất là tấm ḷng, dành lại
sự sống cho tôi từ bàn tay tử thần. Không có quư
vị, tôi không được ngồi đây gơ những
ḍng chữ này.
Nếu phải
cám ơn cho đầy đủ và quán chiếu từng sự
việc trong sinh hoạt mỗi ngày của bản thân, tôi
mang ơn nhiều điều, nhiều người không
quen, không biết tên và .. không sao kể xiết. Tôi mang
ơn không khí của bầu khí quyển, tia nắng sớm
của ánh mặt trời, sự b́nh an của người
lính, hạt cơm của người nông dân, manh áo của
người dệt vải, giọt nước của
người đào giếng, sách vở của người
thợ trồng cây nuôi rừng, cầu, đường của
người công nhân, con gà tây của người chăn
nuôi, viên thuốc của nhà nghiên cứu, bào chế .. và biết
bao nhiêu món nợ cứ thế mà "cái này có th́ cái kia có",
"trùng trùng duyên khởi". Những cái "nợ đồng
lần" ấy, tôi chưa trả hết và tôi vẫn nhận
mỗi ngày. V́ vậy, những cái ơn cứ thế chồng
chất măi và kéo dài cho đến khi tôi nhắm mắt ĺa
đời, tôi vẫn c̣n nợ, vẫn mang ơn.
Tôi không chỉ
cám ơn nước Mỹ vào ngày lễ Tạ Ơn. Tôi
đă cám ơn nước Mỹ cách đây ba mươi
năm, từ khi nhận được giấy bảo
lănh của chú em gửi về, tờ giấy "Loi"
(Letter of Introduction) của Sở Di trú Mỹ. Nó là chiếc
phao cứu hộ đầu tiên mang đến cho gia
đ́nh tôi niềm tin và hy vọng đi Mỹ diện bảo
lănh trước khi có chương tŕnh HO.
Hai
mươi hai mùa Thanksgiving trôi qua. Thật là một chặng
đường dài cho những người di dân như
chúng tôi đến Mỹ bằng hai bàn tay trắng với
những ước mơ. Cám ơn nước Mỹ, cám
ơn cuộc đời, cám ơn những người
đă giúp tôi biến ước mơ đến .. xứ sở
của con gà tây thành sự thật.
Kahlil Gibran,
nhà thơ, nhà văn và là một nghệ sĩ người
Lebanon, ông viết:
"Wake at dawn with
winged heart
And give thanks for another
day of loving"
Lời dịch
của ai đó thật hay:
"Cám ơn đời
mỗi sáng mai thức dậy
Để có thêm ngày
nữa để yêu thương"
Chúng ta nợ
ơn đời và ơn người. Mùa Thanksgiving, chúng ta
đem ḷng biết ơn và t́nh thương đến cho những
người ơn và những người thân quanh ta. Cầu
chúc cho tất cả vui hưởng ngày lễ Tạ Ơn
nhiều an lành và tràn đầy ơn phước.
Phùng Annie Kim
(Xíu Muội Rạch Giá sưu tầm và chuyển)