Xin một chút bận rộn cho đời
(Tạp ghi Huy
Phương)
Trong cuộc đời khổ
đau nhiều hơn hạnh phúc này, nói đến chữ
nhàn hạ hay nhàn rỗi, gần như một sự mỉa
mai cay đắng và đầy vẻ bất công. Ông Nguyễn
Công Trứ theo cung cách Nho giáo muốn hưởng nhàn
thơ túi rượu bầu, "Gót tiên đeo đủng
đỉnh một đôi d́ - Bụt cũng nực cười
ông ngất ngưởng", hưởng thú "trăng
hoa tuyết nguyệt". Ông Nguyễn Bỉnh Khiêm th́ "Thanh
thản ngắm hoa, nghe chim hót- Uống rượu ngâm
thơ, hưởng thú đời". Loài người khốn
khổ không mấy ai được nhàn hạ, thong dong
như quư cụ, muốn "sỏi đá cũng thành
cơm", con người phải "trầy vi, tróc vẩy"
, làm mửa mật ra mới có miếng ăn.
Trong khi nhiều vị rủng
rỉnh đồng đô la, bỏ ra nửa tháng, hai
mươi ngày để đi du lịch về Việt
Nam, tắm nắng Vũng Tàu, Nha Trang, đi chơi trên vịnh
Hạ Long, hay nằm dài thoải mái trong tiệm tắm
hơi hay massage, th́ có những người như bà cụ
Phạm Đoàn, 76 tuổi ở Nha Trang, một giờ khuya
đă dầm ḿnh xuống biển ṃ cua bắt ốc, cụ
Đặng Huyền, 98 tuổi ở Huế c̣n đạp xích
lô hay nhiều ông bà già tuổi đă ngoài 70, c̣n phải lê lết
ngửa tay đi ăn xin để cuối ngày có cái ǵ mà bỏ
vào miệng.
Chúng ta cũng biết rằng
theo cách chiết tự trong chữ nho th́ "Thị tại
môn tiền náo- Nguyệt lai môn hạ nhàn" (chữ thị
nằm giữa chữ môn là chữ náo, chữ nguyệt ở
giữa chữ môn là chữ nhàn).
Người sống ở nơi chợ búa lúc nào cũng
bận rộn toan tính lỗ lời, có khi tất bật v́
miếng cơm manh áo, có đâu ung dung như kẻ phú quư
thanh nhàn, biết đến thú vui nh́n cảnh trăng lên,
hoa nở. Cũng trăng, cũng trời, cũng mây ấy,
mà người nông dân vất vả, trời chưa sáng
đă ra đồng, tối mịt mới dắt trâu về
nhà, than thở một đời: "Một ngày hai buổi
cơm đèn, lấy ǵ má phấn răng đen hở
chàng!" Đó là nói chuyện quê hương, c̣n nỗi khổ
đau của loài người th́ vô tận, con người
sống suốt đời chỉ biết gục mặt
xuống đất với miếng ăn, có giây phút nào cho
trăng hoa, mây gió, "khi chén rượu, khi cuộc cờ,
khi xem hoa nở, khi chờ trăng lên". Sao thế giới
này bất công đến thế!
Nhiều ư tưởng lại
không thích sự nhàn nhă, cho nhàn là cha đẻ của tội
lỗi: "Nhàn cư vi bất thiện". Trong nhiều
xứ sở, những kẻ ăn không ngồi rồi
đi phá làng phá xóm, phụ nữ nhàn hạ sinh ra ngồi
lê đôi mách, và phải chăng cờ bạc cũng phát
sinh từ chuyện quá ư rảnh rỗi. Những ông bà
nội ngoại dành nhiều thời gian chăm sóc con cháu
đâu c̣n có thời gian ngồi xe bus đi casino. Nhiều
người cho rằng chính thời gian về hưu hay
đến tuổi già là lúc bận rộn nhất của
đời người.
Ở nước Mỹ này
chúng ta thấy nhiều ông cụ già bước đi không
vững, giờ tan học c̣n ra đứng đường
làm "crossing guard" hay những bà cụ móm mém c̣n đứng
bán hàng trong "thrift store", tôi chắc chắn họ
đi làm không phải v́ tiền. Cũng rất nhiều vị
cao niên Mỹ đi làm "thiện nguyện" trong các
cơ quan cảnh sát, trường học, bệnh viện,
người già Việt Nam th́ đến chùa, nhà thờ
để cho đời sống của ḿnh không quá tẻ
nhạt v́ nhàn rỗi. Một ông cụ được
đưa vào bệnh viện ba hôm, bà cụ nuôi bệnh,
đi theo năn nỉ: "Ông làm ơn ráng ăn uống,
thuốc men, mau b́nh phục mà về nhà!". Ông cụ chán nản, rên rỉ: "Ở
đâu cũng vậy, về nhà th́ tôi cũng nằm lên nằm
xuống, ăn ngủ có ǵ khác ở đây đâu, mà
đ̣i tôi về!". Đó chính là cuộc sống nhàn hạ,
nhàm chán, một thứ "địa ngục dịu dàng".
Nhưng cũng chính v́ tham tiền
hay tham làm việc người suốt đời tất bật,
không ngơi nghỉ, có khi quên cả ăn uống và không có
cả thời gian để ngủ. Chúng ta thử tưởng
tượng đến hoạt động của một
tiệm ăn khi bà chủ ham công tiếc việc, không biết
phân công, không hề tin cậy ai, dù là con cháu trong nhà, sợ
mất túi tiền, một ḿnh ôm hết công việc từ
sáng đến tối. Nghỉ một ngày là mất một
số lợi tức, cứ như thế năm này qua
tháng nọ, cho đến lúc vào thẳng bệnh viện,
vô nursing home hay ra thẳng nghĩa địa, rồi th́ số
tiền tom góp, dành dụm ấy để cho ai. Trên thế
giới, Âu cũng như Á bệnh "điên v́ mê làm việc",
một thứ bệnh dịch do làm việc quá nhiều,
quá sức đến nỗi gây ra t́nh trạng tâm thần,
căng thẳng đưa đến việc tự tử.
Nhiều người biết
bớt công việc, mỗi năm sắp đặt cho ḿnh
những cuộc du lịch xa cũng không phải là người
biết hưởng nhàn. Cứ nghĩ chương tŕnh dày
đặc của những chuyến đi cũng đủ
kinh hoàng. Sáng tinh mơ đă thức giấc, chuẩn bị
xuống pḥng khách sạn ăn sáng, lật đật ra
điểm hẹn, tham quan th́ vừa đi vừa chạy
cho đúng giờ hẹn lên xe. Lỡ đi trễ th́ bao
nhiêu con mắt đổ dồn vào ḿnh như nh́n con quái vật.
Đi du lịch là phải chấp nhận ăn uống những
món nơi địa phương ḿnh đến và v́ khác biệt
văn hóa, ăn uống thường là một niềm vui
đă trở thành một nghĩa vụ. Sau một chuyến
du lịch về, không lên cân, yêu đời mà có khi sút cân, mệt
mỏi.
Nhưng nhàn cũng không có nghĩa
là không làm ǵ, nằm lên nằm xuống, đi ra đi vào, vật
vờ như ngọn cỏ để cho gió đùa. Tôi thích
những người biết xếp đặt cho ḿnh một
ngày làm việc, giao tiếp nghỉ ngơi hợp lư. Nếu
bạn muốn nhờ ai một công việc ǵ xin hỏi
đến người bận rộn, đừng bao giờ
nhờ đến người nhàn rỗi. Họ thật bận
rộn đấy, có bao nhiêu việc phải làm, vẫn chu
toàn, xếp đặt được thời gian, nhưng
phong thái vẫn ung dung. Buổi
sáng vẫn có ly cà phê pha xong, thưởng thức chậm
răi, không phải cái ông sáng dậy vừa đánh răng, vừa
chải tóc, khi ra xe th́ vừa đi vừa cài nút áo, tay cầm
tờ báo, tay xách cái lunch-box. Buổi tối về, c̣n chút
thời giờ chơi với con, đùa với con chó nhỏ
hay dành chút riêng tư cho bạn đời.
Đối với các cụ cao
niên ở hải ngoại, ngày nay các cụ không c̣n phải
lo cái ăn cái mặc vất vả, nhưng nếu các cụ
không tạo cho ḿnh một sự bận rộn nào ngoài chiếc
giường và cái TV, không phải là bác sĩ, tôi cũng "chẩn
đoán" cho các cụ là tuổi thọ chẳng c̣n bao
lâu. Nhiều điều không được xem là công việc
vẫn là chút bận rộn cho đời đỡ nhàm
chán, một buổi hẹn ḥ với bạn cũ ở
quán cà phê, thăm bạn nằm trong bệnh viện hay ở
nhà quàn, một ngày cuối tuần vui chơi họp mặt.
Nhiều người buổi sáng thức giấc không muốn
ra khỏi giường v́ nghĩ hôm nay không có việc ǵ phải
làm, không đi đâu, không có hẹn ḥ với ai, không có dự
định ǵ. Nói cho rơ ra, nếu hôm nay con người
đó chẳng may qua đời, hay ngừng thở th́ cũng
chẳng có ai quan tâm, v́ đời sống ấy chẳng
liên hệ, thiệt tḥi ǵ đến ai, với cả ngay
đứa cháu ở ngay trong nhà.
Xin một chút bận rộn
cho đời khỏi nhàm chán và lúc thong dong không quên người
tất bật.
HUY PHƯƠNG
(Duyên
Phó sưu tầm và chuyển)