BUỒN
VÀO HỒN
KHÔNG TÊN
(TƯỞNG
NĂNG
TIẾN)
Có lần,
tôi nghe giáo sư Nguyễn Văn Lục phàn nàn:
"Người
cộng sản có một sự sắp xếp rất máy
móc, đơn giản về con người và sự việc.
Hoặc họ coi là bạn, hoặc là kẻ thù của họ.
Miền Nam sau 1975 có chiến dịch đi 't́m thù' và biến
miền Nam thành mảnh đất hung bạo với những
ngữ từ quen thuộc như: Quét
sạch, đánh phá, truy lùng, tố cáo".
Gần bốn
mươi năm sau, sau cái chiến dịch "t́m thù"
bắt đầu từ năm 1975, có bữa tôi đang ngồi
lơ tơ mơ hút thuốc th́ chuông điện thoại
reo:
-Tiến hả?
-Dạ ..
-Vũ Đức
Nghiêm đây ..
-Dạ ..
-Anh buồn
quá Tiến ơi, ḿnh đi uống cà phê chút chơi
được không?
-Dạ .. cũng
được!
Tôi nhận lời
sau một lúc tần ngần nên tuy miệng nói "được"
mà cái giọng (nghe) không được ǵ cho lắm. Tôi cũng
thuộc loại người không biết làm ǵ cho hết
đời ḿnh nên thường rảnh nhưng không rảnh
(tới) cỡ như nhiều người trông đợi.
Sống ở Mỹ, chớ đâu phải Mỹ Tho mà muốn
đi đâu th́ đi, và muốn đi giờ nào cũng
được - mấy cha?
Khi Mai Thảo
và Hoàng Anh Tuấn c̣n trên dương thế, thỉnh thoảng,
tôi cũng vẫn nghe hai ông thở ra ("anh buồn quá Tiến
ơi") y chang như thế. Chỉ có điều khác là
ông nhà văn khi buồn th́ thích đi uống rượu,
ông thi sĩ lúc buồn lại đ̣i đi .. ăn phở,
c̣n bây giờ th́ ông nhạc sĩ (lúc buồn) chỉ ưa
nhâm nhi một tách cà phê nóng. Ai sao tui cũng chịu, miễn
đến chỗ nào (cứ) có bia bọt chút đỉnh
là được!
Vũ Đức
Nghiêm sinh sau Mai Thảo và trước Hoàng Anh Tuấn. Ông
chào đời vào năm 1930. Hơn 80 mùa xuân đă (vụt)
trôi qua. Cả đống nước sông, nước suối
- cùng với nước mưa và nước mắt -
đă ào ạt (và xối xả) chẩy qua qua cầu, hay
trôi qua cống. Những dịp đi chơi với ông (e)
sẽ cũng không c̣n nhiều lắm nữa. Tôi chợt
nghĩ như thế khi cho xe nổ máy.
Quán cà phê vắng
tanh. Nhạc mở nhỏ xíu nhưng tôi vẫn nghe ra giai
điệu của một bài hát rất quen:
Gọi
người yêu dấu bao lần.
Nhẹ
nhàng như gió th́ thầm.
Làn
mây trôi gợi nhớ chơi vơi thương người
xa xôi.
Gọi
người yêu dấu trong hồn.
Ngập
ngừng tha thiết bồn chồn.
Kỷ
niệm xưa mơ thoáng trong sương cho ḷng nhớ
thương ..
- H́nh như
là nhạc Vũ Đức Nghiêm .. Anh nghe xem có đúng không?
Tôi đùa.
- Em nói nghe
cái ǵ?
- Anh thử
nghe nhạc coi ..
- Nhạc của
ai?
Tôi chợt
nhớ ra là ông anh đă hơi nặng tai nên gọi cô bé chạy
bàn:
- Cháu ơi,
người ngồi trước mặt chúng ta là tác giả
của bản nhạc Gọi Người Yêu Dấu mà ḿnh
đang nghe đó. Cháu mở máy lớn hơn chút xíu cho ổng
.. sướng nha!
Thấy
người đối diện có vẻ bối rối v́
cách nói vừa dài ḍng, vừa hơi quá trịnh trọng của
ḿnh nên tôi cố thêm vào một câu tiếng Anh (vớt vát) nhưng
ngó bộ cũng không có kết quả ǵ. Đúng lúc, chủ
quán bước đến:
-Cháu nó mới
từ Việt Nam sang, ông nói tiếng Mỹ nó không hiểu
đâu. Ông cần ǵ ạ?
-Dạ không,
không có ǵ đâu. Never mind!
Tôi trả lời
cho qua chuyện v́ chợt nhận ra sự lố bịch của
ḿnh. Cùng lúc, bản nhạc của Vũ Đức Nghiêm cũng
vừa chấm dứt. Tôi nh́n anh nhún vai. Vũ Đức
Nghiêm đáp lại bằng một nụ cười hiền
lành và .. ngơ ngác!
Tự nhiên,
tôi thấy gần và thương quá cái vẻ ngơ ngác
(trông đến tội ) của ông. Tôi cũng bị nhiều
lúc ngơ ngác tương tự trong phần đời
lưu lạc của ḿnh. Bây giờ hẳn không c̣n ai, ở
lứa tuổi hai mươi - dù trong hay ngoài nước -
c̣n biết đến tiếng "Gọi Người Yêu
Dấu" ("ngập ngừng tha thiết bồn chồn")
của Vũ Đức Nghiêm nữa. Thời gian, như một
gịng sông hững hờ, đă vô t́nh bỏ lại những
bờ bến cũ.
Vũ Đức
Nghiêm, tựa như một cây cổ thụ hiếm hoi, vẫn
c̣n đứng lại bơ vơ bên bờ trong khi bao nhiêu
nhạc sĩ cùng thời đều đă ra người
thiên cổ. Trúc Phương là một trong những người
này. Qua chương tŕnh Bẩy Mươi Năm T́nh Ca Trong
Tân Nhạc Việt Nam, nhà phê b́nh âm nhạc Hoài Nam đă cho
biết nhiều chi tiết vô cùng thê thiết về cuộc
đời của người viết nhạc (chả may)
này.
Trang sổ
tay hôm nay, chúng tôi xin được nắn nót ghi lại
đây những nhận xét của Hoài Nam, và mong được
xem như một nén hương ḷng (muộn màng) gửi
đến một người đă khuất:
"Trúc
Phương là một trong những nhạc sĩ gốc miền
Nam được yêu mến nhất, từng được
mệnh danh là ông vua của thể điệu Bolero tha thiết
trữ t́nh. Ông tên thật là Nguyễn Thiện Lộc, ra
chào đời năm 1939 tại xă Mỹ Hoà, quận Cầu
Ngang, tỉnh Trà Vinh, tức Vĩnh B́nh - một xứ Chùa
Tháp thu nhỏ ở vùng hạ lưu sông Cửu Long .."
"Nhạc
của Trúc Phương thường buồn, rất buồn.
Trong số những ca khúc của ông, h́nh như, chỉ có
hai bản vui. Đó là: T́nh Thắm Duyên Quê và Chiều Làng
Em. Riêng bản Chiều Làng Em nói rằng vui là so sánh với
những sáng tác khác của ông. Chứ thực ra, bản nhạc
này tuy có nội dung êm đềm trong sáng nhưng giai điệu
của nó cũng man mác buồn. Không hiểu v́ cuộc
đời của Trúc Phương vốn nhiều chuyện
buồn và đă được ông gửi gắm vào ḍng nhạc
hay v́ ông thích sáng tác nhạc buồn nên riết rồi nó ám
vào người, chỉ biết những sáng tác phổ biến
nhất, nổi tiếng nhất của ông đều là những
ca khúc buồn: Chiều Cuối Tuần, Nửa Đêm Ngoài
Phố, Tầu Đêm Năm Cũ, Bóng Nhỏ Đường
Chiều ..".
Tháng 4 năm
1975, Trúc Phương bị kẹt lại. Năm 1979, ông
vượt biên nhưng bị bắt và bị tù. Sau khi
được thả, cuộc sống của ông trở
nên vô cùng thê thảm về thể xác vật chất cũng
như tinh thần. Trong một đoạn video phỏng vấn
ông, được Trung Tâm Asia phổ biến tại hải
ngoại, Trúc Phương cho biết:
"Sau cái biến
cố cuộc đời, tôi sống cái kiểu rày đây
mai đó, 'bèo dạt hoa trôi' .. Nếu mà nói đói th́ cũng
không đói ngày nào, nhưng mà no th́ chẳng có ngày nào gọi
là no .. Tôi không có cái mái nhà, vợ con th́ cũng tan nát rồi,
tôi sống nhà bạn bè, nhưng mà khổ nỗi hoàn cảnh
họ cũng bi đát, cũng khổ, chứ không ai
đùm bọc ai được .. đến nửa, lúc
đó th́ vấn đề an ninh có khe khắt, lúc đó th́
bạn bè tôi không ai dám "chứa" tôi trong nhà cả, v́
tôi không có giấy tờ tùy thân, cũng chẳng có thứ
ǵ trong người cả. Tôi nghĩ ra được một
cách .. là t́m nơi nào mà có khách văng lai rồi ḿnh chui vào
đó ngủ với họ để tránh bị kiểm
tra giấy tờ .. Ban ngày th́ lê la thành phố, đêm th́ phải
ra xa cảng thuê một chiếc chiếu, 1 chiếc chiếu
lúc bấy giờ là 1 đồng .. thế rồi ngủ
cho tới sáng rồi xếp chiếc chiếu trả
người ta .. thế là ḿnh lấy 1 đồng về ..
như là tiền thế chân .. Một năm như vậy,
tôi ngủ ở xa cảng hết 9 tháng .. Mà nói anh
thương .. khổ lắm .. Hôm nào mà có tiền để
đi xe lam mà ra sớm khoảng chừng năm giờ có mặt
ngoài đó thế rồi thuê được chiếc chiếu
trải được cái chỗ lịch sự chút,
tương đối vệ sinh một tí, mà hôm nào ra trễ
th́ họ chiếm hết rồi, những chỗ sạch
vệ sinh họ chiếm hết rồi, tôi đành phải
trải chiếu gần chỗ 'thằng cha đi tiểu
vỉa hè', thế rồi cũng phải nằm thôi. Tôi sống
có thể nói là những ngày bi đát .. mà lẽ ra tôi nên buồn
cho cái hoàn cảnh như thế nhưng tôi không bao giờ
buồn .. Tôi nghĩ mà thôi , c̣n sống cho tới bây giờ
và đó cũng là một cái chất liệu để tôi
viết bài sau này .."
Chất liệu,
rơ ràng, đă có (và có quá dư) nhưng cơ hội để
Trúc Phương viết bài sau này (tiếc thay) không bao giờ
đến - vẫn theo như lời của nhà phê b́nh âm nhạc
Hoài Nam:
"Vào một
buổi sáng năm 1996, Trúc Phương không bao giờ thức
dậy nữa. Ông đă vĩnh viễn ra đi. Tất cả
gia tài để lại chỉ là một đôi dép nhựa
dưới chân. Thế nhưng xét về mặt tinh thần
Trúc Phương đă để lại cho chúng ta một di
sản vô giá."
"Chúng ta ở
đây là những người yêu nhạc, trong nước
cũng như hải ngoại, bên này cũng như bên kia
chiến tuyến. Bởi v́ hơn ba mươi ca khúc nổi
tiếng của ông cho dù có một hai bài có nhắc đến
chữ 'cộng hoà' vẫn phải được xem là những
t́nh khúc viết cho những con người không phải cho
một chế độ chính trị nào. Những con người
sinh ra và lớn lên trong một cuộc chiến không lối
thoát với niềm khắc khoải chờ mong một ngày
thanh b́nh. Cuối cùng thanh b́nh đă tới nhưng không phải
là thứ thanh b́nh mà những 'con tim chân chính' trong nhạc của
Lê Minh Bằng hằng mơ ước mà là thứ thanh b́nh
của giai cấp thống trị, của một thiểu
số may mắn nào đó. Chính cái thanh b́nh ấy đă
cướp đi bao nhiêu sinh mạng trong đó có người
Việt Nam xấu số đáng thương tên Nguyễn
Thiện Lộc, tức nhạc sĩ Trúc Phương nổi
tiếng của chúng ta."
Thôi th́ cũng
xong một kiếp người! Và ḍng đời, tất
nhiên, vẫn cứ lạnh lùng và mải miết trôi. Sáng
nay, tôi lại chợt nhớ đến Trúc Phương
sau khi t́nh cờ đọc được một mẩu
tin ngăn ngắn - trên báo Pháp Luật số ra ngày 1 tháng 2
năm 2012:
"Ngày 31-1,
một số cán bộ hưu trí, người dân ở
phường B́nh Hưng Ḥa B (quận B́nh Tân, TP.HCM) bức
xúc phản ánh cuộc họp mặt đầu năm do
phường tổ chức .. Ngay phần khai mạc lúc gần 9
giờ sáng, trên nền nhạc hip hop, hai phụ nữ
ăn mặc hở hang, thiếu vải, lên nhún nhảy,
múa những động tác khêu gợi. Hai thanh niên múa phụ
họa. Quan sát đoạn video chúng tôi thấy nhiều cán
bộ hào hứng xem tiết mục 'lạ mắt' này. Có
cán bộ c̣n dùng điện thoại quay lại cảnh hai
cô gái biểu diễn, ưỡn người và ngực về
phía khán giả. Nhiều người tham gia rất hào hứng,
chỉ trỏ, th́ thầm vào tai nhau ..
Chúng tôi tiếp
tục liên lạc với bà Nguyễn Thị Bích Tuyền,
Phó Chủ tịch phường kiêm Chủ tịch Công
đoàn phường .. bà Tuyền lư giải: 'Tiết mục
múa chỉ diễn ra gần 3 phút và đây là vũ điệu
theo phong cách Hawaii nên hơi lạ .."
Nếu ngay
sau khi chiếm được miền Nam mà quí vị cán bộ
cộng sản cũng có được cách "lư giải"
tương tự th́ th́ Mai Thảo, Hoàng Anh Tuấn .. đă không phải bỏ thân
nơi đất lạ. Vũ Đức Nghiêm cũng
đă tránh được những giây phút bơ vơ,
ngơ ngác, lạc lơng ở xứ người. Và Trúc
Phương th́ chắc chắn vẫn sẽ c̣n ở lại
với chúng ta, vẫn có những đêm khắc khoải buồn
vào hồn không tên, thay v́ nằm chết cong queo trong đói
lạnh - trên một manh chiếu rách - với tài sản duy
nhất c̣n lại chỉ là một đôi dép nhựa.
Mọi cuộc
cách mạng luôn luôn có cái giá riêng của nó. Riêng cái thứ
cách mạng của những người cộng sản Việt
Nam th́ đ̣i hỏi mọi người đều phải
trả cái giá (hơi) quá mắc mà thành quả - xem ra - không
có ǵ, ngoài tội
ác !
5.2.2012
TƯỞNG
NĂNG TIẾN
(Nguyễn Ngọc Sơn
sưu tầm, Trần Năng Phụng chuyển)