Cái
mặt
(TIỂU
TỬ)
Con người có cái mặt là
quan trọng nhứt. Thật vậy, nếu lấy cái mặt
bỏ đi, tất cả những ǵ c̣n lại trên thân thể
sẽ không dùng vào đâu được hết và cũng
không c̣n tồn tại được nữa. Không có mũi
để thở, không có miệng để ăn .. con
người không có cái mặt là kể như "tiêu tùng" !
Trước khi "đào sâu"
cái mặt, xin mở dấu ngoặc ở đây để
"vinh danh" tiếng Việt
: phần lớn những ǵ nằm trên cái mặt đều
bắt đầu bằng chữ "m",
trên thế giới chưa có thứ tiếng nào như vậy
hết ! Đây, nh́n coi : trên mặt có mắt, mũi, miệng
( mồm ) , má. Ở "mắt" có mày, có mi, có mí mắt,
rồi mắt mụp, mắt mọng nước, mắt
mơ màng, mắt mơ mộng, mắt mờ, mắt mù ..
Qua tới "mũi", ngoài
"mùi" ra không thấy chữ "m" nào khác
dính vào. Có lẽ tại v́ cái mũi nó .. cứng khư,
không .. linh hoạt. Ấy vậy mà nó - cái mũi - và "chân
mày" ( cũng kém linh hoạt như cái mũi ! ) lại
được đi kèm với cái mặt để .. hỗ
trợ cho tiếng "mặt", trong từ ngữ thông
thường : "mặt mũi" , "mặt mày"
, làm như nếu nói "mặt" không, phát âm nghe .. trơn lùi, nhẹ
hểu không lọt lỗ tai ! Cho nên người ta nói "mặt
mũi bơ phờ" , "mặt mày hốc hác" , chớ
ít nghe "mặt bơ phờ, mặt hốc hác" . Bây
giờ tới "miệng", th́ có môi, có mép, rồi mồm
mép, môi miếng, miệng méo, miệng móm, mím môi, mếu máo,
mấp máy, bú mớm, mút mấp .. Đến "má"
th́ ngoài "mụt mụn" chỉ có "mi một
cái" là c̣n thấy chữ "m" nhè nhẹ phất
phơ .. Tiếng Việt hay quá !
Trở về với cái mặt.
Ông Trời, khi tạo ra con người, ban cho cái mặt là
một ân huệ lớn. Nhờ có cái mặt mà con người
nhận ra nhau, chồng nhận ra vợ, con nhận ra cha,
biết ai là bạn ai là thù v.v .. Thử tưởng tượng
một ngày nào đó bỗng nhiên không ai c̣n cái mặt nữa.
Nếu có sống được nhờ một sự nhiệm
mầu nào đó, thử hỏi con người lấy ǵ
để nhận diện nhau ? Chồng vợ, cha con, bạn
thù ǵ đều .. xà ngầu. Vậy là loạn đứt
! Cho nên xưa nay, người ta coi trọng cái mặt lắm.
Có người c̣n nói : "Thà chịu mất mạng chớ
không bao giờ để cho mất mặt" ! V́ vậy,
rủi có ai lỡ lời chạm tự ái một người
nào th́ người đó thấy bị .. mất mặt, liền
đưa một nắm tay lên hăm he : "Thằng
đó, bộ nó giỡn mặt tao hả ? Tao phải dằn
mặt nó một lần cho nó biết mặt tao". Rồi,
bởi v́ cái mặt nó .. nặng kư như vậy cho nên khi
nói về một người nào, người ta chỉ nhắm
ngay vào cái mặt của người đó để mà nói.
Nếu ghét th́ gọi "cái bảng mặt" ( Cái mặt
mà như tấm bảng th́ thiệt t́nh thấy chán quá !
Thường nghe nói : "Cái bảng mặt thằng đó
tao coi hổng vô ". ) Nếu hơi khinh miệt th́ gọi
"cái bộ mặt" ( "Thằng
này có bộ mặt ăn cướp !" ) C̣n khi
thương th́ cái mặt trở thành "cái gương mặt"
("Em có gương mặt đẹp như trăng rằm
!") Chưa hết ! Khi nổi giận muốn .. hộc
máu, người ta cũng chỉ nhắm vào cái mặt của
đối thủ chớ không chỗ nào khác để "dộng
một đạp" hay "cho một dao" hay "phơ
một phát" hay .. "tạt một lon ác-xít" ! Bởi
vậy, xưa nay những người có "nợ máu" lúc nào cũng sợ
bị " nh́n mặt trả thù", và hồi thời chống
Pháp, những điềm chỉ viên đi nh́n mặt "quân
phản loạn" đều lấy bao bố trùm đầu
để giấu mặt !
Con người, khi nh́n người
khác, lúc nào cũng bắt đầu ở cái mặt ( Chỉ
có người không .. b́nh thường mới nh́n người
khác bắt đầu ở cái chân hay cái bụng hay cái
lưng ! ) Ở đó - ở cái mặt - ngoài cái đẹp
cái xấu ra, c̣n hiện lên "cái
mặt bên trong" của con người. Các nhà văn gọi
là "nét mặt", nghe .. trừu tượng nhưng
suy cho kỹ nó rất đúng. Bởi v́ chỉ có cái mặt
là .. vẽ được cái nội tâm của con người
thật đầy đủ. Cho nên mới có câu "Xem mặt
mà bắt h́nh dong". (H́nh dong ở đây là cái h́nh dong giấu
kín bên trong con người). Cho nên, trên ṣng bài, các con bạc
thường "bắt gân mặt" nhau để
đoán nước bài của đối thủ. Cho nên mấy
"giáo sư chiêm tinh gia" lúc nào cũng liếc sơ
cái mặt của thân chủ trước khi nâng bàn tay lên
xem chỉ tay, để .. định mức coi "thằng
cha này nó sẽ tin mấy phần trăm những ǵ ḿnh nói"
! Th́ ra, đời người không nằm trong ḷng bàn tay
như mấy "thầy" đó nói, mà nó nằm ngay
trên nét mặt !
Cũng bởi v́ cái mặt nó ..
phản động như vậy cho nên các "đỉnh
cao trí tuê của ta" đă nâng cao cảnh giác, ẩn mặt
một cách .. an toàn suốt giai đoạn đấu tranh "ch́m"
và chỉ "xuất đầu lộ diện" khi toàn
dân đă vùng lên nổi dậy. Và các "đồng chí vĩ
đại của ta" .. thay tên đổi mặt lia chia
để đánh lạc hướng kẻ địch,
nay để râu mai thay tóc mốt cạo đầu v v .. Họ
ôm khư khư cái mặt để .. quản lư nó từng
giây từng phút, chỉ sợ nó để ḷi ra cái mặt
thật nhét giấu ở bên trong, riết rồi nó xơ cứng
như mặt bằng đất. Đến nỗi vào bàn
hội nghị quốc tế, các đối tượng
không làm sao "bắt gân mặt" để "đi" một nước bài cho ngoạn
mục ! Ở đây, phải nói thêm cho rơ là cho dù trong nội
bộ với nhau - nghĩa là giữa "ta" và "ta"
- cái mặt vẫn bị quản lư y chang như vậy, bởi
v́ hành động đó đă biến thành "bản
năng" từ khuya ! V́ vậy, đừng ngạc nhiên
khi thấy, sau hội nghị,
mới ôm "hôn nhau thắm thiết t́nh đồng
chí" mà trên đường về lại khu bộ có cán
bộ đă bị "bùm" hay bị "cho xe rơi xuống
hố" một cách rất
.. bài bản, để lại niềm "vô cùng
thương tiếc" nằm trên ṿng hoa phúng điếu
của người đă ra lịnh hạ thủ ! Có khi,
chính "đồng chí" này là người thay mặt tập
thể, đứng ra .. rớt nước mắt đọc
điếu văn ! Ở đây, ông bà ḿnh nói : "Phải
muối mặt mới làm được như vậy".
Thật là chí lư ! Cái mặt đă muối rồi th́ đâu
c̣n sợ .. bị thúi hay bị śnh ! Ta cứ tỉnh
bơ thôi !
Bởi cái mặt nó phản ảnh
con người nên hát bội mới "dặm mặt"
sao cho đúng với cái "vai". Để khi bước
ra sân khấu, khán giả nhận ra ngay "thằng trung,
thằng nịnh, thằng hiền, thằng dữ " .. v
v. Ngoài đời, không có ai dặm
mặt, nhưng vẫn được người khác "nhận
diện" là : thằng mặt gà mái, thằng mặt có cô
hồn, thằng mặt .. mẹt, mặt mâm, mặt thớt,
mặt hăm tài, mặt đưa đám, mặt trù cha hại
mẹ, mặt .. mo .. v v. Sau tháng tư 1975, người dân
miền Nam đă được Nhà Nước "vẽ
lọ bôi hề" thành những khuôn mặt .. không giống
ai, để đóng vai "nhân dân làm ch" trên sân khấu
cách mạng, trong vở trường kịch " Đảng
lănh đạo, Nhà nước quản lư, Nhân dân làm chủ"
..
Trên sân khấu chánh trị Việt
Nam bây giờ, trong cũng như ngoài nước, "đào
kép" tuy không dặm mặt như nghệ sĩ hát bội
nhưng mỗi người đều có "lận
lưng" vài cái mặt nạ, để tùy hoàn cảnh,
tùy đối tượng mà đeo lên cho người ta "thấy
ḿnh là ai" ( dĩ nhiên không phải là cái mặt thật của
ḿnh ). Rồi cũng "phùng mang trợn mắt hát ḥ inh ỏi"
một cách rất .. tṛn vai, làm "bà con đồng bào,
đồng chí, đồng hương" cứ thấy
như thiệt ! Điểm đặc biệt là ông nào bà
nào cũng muốn thiên hạ chỉ nh́n thấy có "cái
mặt của ḿnh" trong đám bộ mặt đang múa
may quay cuồng trên sân khấu. V́ vậy, họ phải ráng
bơm cho cái mặt của ḿnh to bằng .. cái nia, để
thấy họ mới đúng là .. "đại diện"
! Chẳng qua là họ muốn tạo thời cơ để
kiếm cho cái .. .đít của họ một cái .. ghế !
Đến đây th́ vở tuồng trên sân khấu đang
chuyển sang lớp "gà nhà bôi mặt đá nhau" .. Cái
mặt đă trở thành "một vấn đề"
!
Để chấm dứt bài
này, và để được yên thân, xin phép độc giả
cho tôi "vác cái mặt của
tôi đi chỗ khác" !
Tiểu Tử
(T.C.H. sưu tầm và
chuyển)